Bilim101: Dünyaya En Çok Zarar Veren Bilim İnsanı

Bilim ve teknolojinin tanımları dönem dönem ve tanımlayan kişiler arasında farklılıklar gösterse dahi bu tanımlarda sıkça ortak bir ifadeye rastlanır: ‘İnsanlık yararına.’ Ancak bilim ve teknolojinin her zaman insanlık yararına kullanılmadığını atom bombası ve silahların gelişiminin ortaya çıkardığı korkunç sonuçlardan biliyoruz. Bilim101 serisinin bugünkü konuğu da çevreye en çok zarar veren bilim insanlarından birisi: Thomas Midgley.

18 Mayıs 1889’da doğan Midgley’in çocukluğu kimya ve matematiğe ilgi duyarak geçti. Babası gibi bilim insanı olmak isteyen Thomas Midgley, Cornell Üniversitesinde makine mühendisliği alanında yükseköğrenimini tamamladı.  1920’li yılların başında soğutma şirketleri zarar ediyordu. Bu konu üzerine yoğunlaşan Midgley CFC yani kloroflorokarbon gazını keşfetti.

Üretim maliyetinin düşüklüğü ve soğutma sistemlerindeki başarısı ile CFC gazı, zor dönemler geçiren soğutma şirketleri için kurtarıcı rol oynadı. Kısa süre içerisinde CFC gazları deodorant, parfüm, klima ve soğutucularda hızla yer almaya başladı. Kimyasal Endüstri Birliği bu keşif için Midgley’e onur madalyası verdi. Ancak CFC gazı sadece 10 yıl içerisinde koruyucu ozon tabakasının %4’ünü yok etti ve yıkıma devam edecekti. 1987 yılında CFC gazının üretimine sınırlama getirildi.

Yine 1920’li yıllarda Midgley, kurşuna benzin eklenmesinin verimi arttırdığını keşfetti. Bu keşfi ile de Amerikan Kimya Cemiyeti’nden Nichols Madalyası aldı. Araç fabrikaları düşük maliyet ve yüksek verimi sebebiyle Midgley’in yeni keşfini kullanmaya başladılar. Bunun üzerine Thomas Midgley, tetraetil fabrikası açmaya karar verdi. Fabrikada henüz ilk aylarda işçi zehirlenmeleri yaşanmaya başladı. Zehirlenen işçiler işten çıkarılarak sorun çözülüyordu ta ki işçi ölümleri meydana gelene dek. Dünya kamuoyunun gündemine oturan haberler, Midgley ve şirketini zarara uğratmaya başlayınca Midgley bir basın toplantısı düzenledi ve toplantında tetraetilin zararsız olduğunu anlatmakla kalmayıp bir miktarını eline döktü ve bir miktar gazı da içinde çekti.

Midgley’in kurşun fabrikaları zamanla kapatılsa da insanların vücuduna işleyen kurşun nesiller boyunca aktarılmaya devam etti. Günümüzde insanların vücudunda bulunan kurşun miktarının bir önceki nesle göre yaklaşık 625 kat daha fazla olduğu tespit edildi. Zeka ve psikolojiyi üzerinde de etkisi olduğu bilinen kurşun ile ilgili Fordham Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalarla, çevredeki kurşun miktarının artışının cinayet ve diğer suçlardaki artışı tetiklediği iddia edildi.

1940 yılında kısmi felç geçiren Midgley’e 1941 yılında Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından Prestley Madalyası verildi. Midgley’in ölümü ise yine kendi icatlarından kaynaklandı: Yatakta rahat hareket edebilmesi için tasarladığı makinenin makaraları ve bobinleri arasında sıkışarak hayatını kaybetti.      

Bilim101 serimizin diğer içerikleri:

Bilim101: Roketle Uçan İlk İnsan

Bilim101: Nobel’den Çanakkale’ye

Bilim101: Kaybolan Devridaim Makinesi

Bilim101: Wi-Fi’ın Yerini Alacak Teknoloji Li-Fi

Bilim101: “Sayın Uzaylı Arkadaşlarımız…”

Bilim101: Bilim İçin Ölen Kadın