Neden "İ" Harfi Yok?

Kâğıt paraları inceleyecek olursanız paranın üzerinde “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası” yazdığını bir sahiplik eki olan “i” harfinin Cumhuriyet kelimesinin sonunda yoktur. Peki nedenini biliyor musunuz?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 11 Haziran 1930 tarihinde kuruldu ve kuruluş yasa tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderildiğinde Merkez Bankası’nın unvanı tasarıda Cumhuriyet Merkez Bankası olarak yer almıştı. Cumhuriyetin kurucu kadroları, önceki dönemden ayrı bir yapı olduğunu vurgulamak için birçok kurumun veya unvanın başına Cumhuriyet ibaresini koymuşlardır. Mesela Cumhuriyet Savcısı böyle bir unvandır. Yasa tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisi İktisat Encümeninde görüşülmesi sırasında Banka’nın uluslararası görüşmeler ve yazışmalar sırasında hangi ülkenin merkez bankası olduğunun bir bakışta anlaşılamaması olasılığı gündeme gelmiş ve uzun tartışmalardan sonra başına Türkiye ibaresi eklenmesine karar verilmiştir. Bu ekleme sonucunda bankanın Türkiye Cumhuriyeti’ne ait olduğu bir bakışta görülebilecek duruma gelmekle birlikte bankanın merkezi yönetimden bağımsız bir kurum olduğunu da vurgulamak amacıyla Türkiye Cumhuriyeti ibaresinin konulması yerine Cumhuriyet ibaresinin olduğu gibi bırakılarak başına Türkiye ibaresinin konulması kararlaştırılmıştır. Bunun sonucu olarak da bankanın unvanının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olması kararlaştırılmıştır. Bankanın bağımsızlığını vurgulama amacı güdülerek "Türkiye Cumhuriyeti" ibaresine ve kısaltılmış şekli olan "T.C."ye özellikle yer verilmedi. Kanun koyucu tarafından Bankanın devlete ait bir kuruluş; bir kamu kuruluşu olduğu izlenimi vereceği endişesiyle bundan özenle kaçınıldı.

İki türlü para vardır: Kâğıt para ve madeni para. Madeni para günümüzde önemini büyük ölçüde kaybetmiş bulunuyor. Merkez bankalarının henüz var olmadığı dönemlerden beri var olan ve hükümdara ait olan madeni para basma yetkisi birçok ülkede olduğu gibi sembolik olarak Hazine’de veya ona bağlı Darphanede kalmıştır. Buna karşılık kâğıt para basma ve dolaşıma çıkarma yetkisi yasal düzenlemelerle merkez bankalarına verilmiştir. Bizde madeni para Hazine Müsteşarlığı’na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından basılır ve dolaşıma sürülür. Kâğıt paralar ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından kendisine bağlı Banknot Matbaasında bastırılır ve Merkez Bankası tarafından dolaşıma sürülür.  

Hazine Müsteşarlığı ve bağlı kuruluşu olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü merkezi yönetimin birer parçası oldukları için merkezi yönetimden bağımsız değildirler. O nedenle madeni paralarda Türkiye Cumhuriyeti ibaresi yer alır. Buna karşılık Merkez Bankası bağımsız bir kurum olduğu için onun tarafından bastırılan kâğıt paralarda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ibaresi yer alır.

KAYNAKÇA