İngiliz ekonomist, yayıncı ve gazeteci Tim Harford’un sunduğu, modem ekonomiyi oluşturan 50 buluş adlı program dizisi, aynı gazeteci tarafından bu kez kitap olarak yayınlandı. Bu yazıda da bu buluşları derledik.
Dizel motor
İçten yanmalı motorlar icat edilmiş ve otomobillerde başarıyla denenmişti. Ama bu motorların gücü kamyonları, otobüsleri, hareket ettirmeye yetmiyordu. Rudolf Diesel, 1892’de kendi adıyla anılan motorun patentini aldı. Artık büyük boyutlu araçlar, bu motorla tonlarca yük taşıyabilirdi. Hem de benzine oranla daha ucuz olan bir yakıt kullanarak.
Haber-Bosch işlemi
Alman fizikçi ve kimyacı Fritz Haber’in 1900’ün başlarında bulduğu, ekonomik amonyak üretim yöntemiydi. Haber, bunun için kimya dalında Nobel ödülü de kazandı. Amonyak çok kullanılan bir kimyasal ürün olmakla birlikte burada önemli olan, yüksek basınç altında ilk kez bir ürünün elde edilmiş olmasıydı.
Konteyner
Gemiler, treylerler ve trenler tarafından taşınmaya elverişli, içi ticari eşya dolu, su ve hava geçirmez sac kutular, ilk kez 1956’da ABD’de denendi. 1965 yılında yaygınlaşmaya başladı. Eski yöntemle deniz araçlarının yükleme ve boşaltma hızı saatte on ton iken konteynerlerde 35 tonluk yük on dakikada yerleştirilip boşaltılabiliyordu.
Beton
Çimentonun suyla karıştırılmasıyla elde edilen bu sert materyal, yüksek binaların inşa edilmesine imkan tamdı. Hem inşaat yapmak kolaylaştı hem insanlar daha güvenli meskenlerde yaşadı hem de bu sektörde çalışanların ücretleri arttı. Beton yeni bir şey değil. Ama eski insanların taşları hangi maddeyle bir arada tuttuğunu hala bilmiyoruz.
iPhone
Bugün hiç birimizin elinden düşürmediği bu mobil telefonlarda 1990’ların başından bu yana o kadar geliştiler ki, insanları konuşturmanın yanı sıra onlarca uygulamayla hayatı kolaylaştırıyorlar. Bir iPhone’un belleği ve kapasitesi, insanoğlunu 1969’da Ay’a gönderen bilgisayarınkinden milyonlarca kat daha fazla.
Barkod
Bilgisayara hassas ve süratli bir şekilde aktarılması için 1949 yılında geliştirildi. İlk uygulamaları, karayollarında araç kontrolü, konfeksiyon mağazalarında tasnif ve süper marketlerde otomasyon şeklinde oldu.
Bankacılık
İlk bankalar, tapınaklardı. Para yerine kullanılan değerli madenlerin taşınması ve saklanmasındaki güçlük, onların tapınaklara emanet edilmesi gereğini doğurmuştu. Banka adı ise günümüze, İtalyan sarraflardan geldi, ilk kez İtalyan sarrafları tahta sıralarda (banco) oturarak para bozdukları için iş yerleri “banka” olarak anılmaya başlandı.
Elektrik ampulü
1879’da Edison bir elektrik ampulü icat etti. Kömürleştirilmiş iplikten Flamanlarla deneyler yaptıktan sonra karbonlaştırılmış kâğıt flamanda karar kıldı. 1880’de evde güvenle kullanılabilecek ampuller üreterek tanesini 2,5 dolara satmaya başladı.
M-Pesa
Kenya’nın en büyük mobil şebeke operatörü olan Safaricom ve Vodafone Group tarafından 2007 yılında başlatılan cep telefonu tabanlı bir para transferi, ödeme ve mikro finansman hizmetidir. O zamandan beri Tanzanya, Mozambik, DRC, Lesoto, Gana, Mısır, Afganistan ve Güney Afrika’ya yayıldı.
Derleyici (Compiler)
Geliştiricilerin herhangi bir programlama dilini kullanarak yazdığı kaynak kodu bilgisayarın anlayabileceği makine diline yani 0 ve 1’lere çeviren aracı yazılımdır. Derleyici sayesinde geliştiriciler farklı programlama dillerini kullanarak aynı işlevi yerine getiren yazılımlar üretebilirler.
Kütüphane
Kütüphaneler, elde edilen bilginin toplanması, depolanması ve dağıtılması fonksiyonlarını gören hizmet işletmeleridir. Teknolojinin önem kazandığı bu zamanlarda artık dijital kütüphane terimi de önem kazanmaktadır.
Antibiyotik
Antibiyotikler, bakteriyel enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılan ve insan sağlığı açısından çok büyük öneme sahip ilaçlardır. Bu kimyasal maddeler, bakterilerin çoğalmasını önlemekte ve bazen de bakterileri öldürmektedir.
Kağıt
Matbaayı icat eden kişinin Alman Johannes Gu-tenberg olduğunu biliyoruz. Fakat kağıt olmasaydı, bu icat ne işe yarardı? Kağıt için Eski Mısır’ın buluşu diyebiliriz. Nil Nehri kıyısında yetişen sazlardan yapılan papirüs üzerine yazılabiliyordu. Şimdi ağaç liflerinin ıslatılıp sıkıştırılması ve kurutulmasıyla yapılıyor. Kağıtsız bir dünya düşünülemez.
Google, internet araması, çevrim içi bilgi dağıtımı, reklam teknolojileri ve arama motorları için yatırımlar yapan çok uluslu Amerikan anonim şirketi. İnternet tabanlı hizmet ve ürünler geliştirir, ek olarak bunlara ev sahipliği yapar.
Jilet
Robot
Robotların birkaç on yıllık geçmişi var gibi gözükse de ‘robot’ kelimesi, ilk kez 100 yıl kadar önce Çek yazar Karel Capek’in bir oyununda ifade ettiği, Çek dilinde ‘hizmet eden’ anlamına gelen ‘robota’ kelimesinden meydana gelerek kullanıldı.
Şifreleme
Sadece kişiye özel bir karakter dizisi olan şifreler olmasaydı dünya ne karmaşık bir hal alırdı. Basit bir anahtarla başlayan mahremiyet, günümüzde dijitalleşmiş olarak evimizden bankadaki hesabımıza kadar her alanda kişiyi koruyor.
Pil
Ölüler olmasaydı bu icat oldukça gecikebilirdi. 1800’de İtalyan fizikçi Alessandro Volta, farklı me-tallerden ve tuzlu su emdirilmiş bezlerden yaptığı basit düzeneği, bir ölüye dokundurarak denedi. Ölü kaslar titremiş ve elektriğin varlığını ortaya çıkarmıştı. Bu, önceden bilmen statik elektrikten çok farklıydı. Bu elektrik, dinamikti.
Doğum kontrol hapı
Gebelik oluşmasını engellemeye yönelik hormon içeren ilaçlardır. Yumurtlamayı durdurarak ve rahim ağzından rahim içine sperm geçişini önleyerek gebeliği önlerler.
Radar
İkinci Dünya Savaşı sırasında pek çok ülke gizlice radar çalışmaları yaptı. Gelen düşman uçaklarını önceden haber almak, hayati önem taşıyordu. Bunu önce İngiltere başardı ve Almanya’ya karşı savaşın kazanılmasında büyük rol oynadı.
Kurşunlu benzin
Benzin, içten yanmalı motoru olan araçlar için idealdi. Ama motorda vuruntu yapıyordu (Benzin hava karışımının buji çakmadan önce yanması). 1924’te kimyacı Thomas Midgley, benzine kurşun tetraetil katarak bu sorunu çözdü. Ama çevre kirliliğini göz ardı etti. Kurşunlu benzini 1980’lere kadar soluya soluya kullandık.
Detalı bilgi için tıklayınız.
