Üretimden Gelen Güç: Emekçi ve Dayanışma Günü

Yıllardan beri tüm emekçi insanların yeri geldiğinde coşkuyla yeri geldiğinde sessizlikle yeri geldiğinde ise protesto ve mitinglerle kutladığı 1 Mayıs belki de ilk defa içinde bulunduğumuz pandemi şartlarından dolayı bu kadar sessiz kutlanacak. Her ne kadar evde olsak dahi Türk milleti olarak işçinin ve emekçinin, çalışma haklarını savunduğu ve şikayetlerini dile getirdikleri bugün özellikle pandemiden dolayı işten çıkarılma olayların artmasıyla birlikte 1 Mayıs daha da hassasiyet ve özenle sesini duyuracak.

1 Mayıs Nasıl Doğdu?

1880’ li yıllarda ABD’ de sanayi üretimi hızla artarken ağırlıklı olarak insan gücüne dayanan ve çalışma koşullarının elverişsiz olduğu günlerde binlerce işçi Chicago kentindeki fabrikalarda güvensiz çalışma politikalarıyla ve aldıkları maaşlar sürekli düşerek günde 16 saat çalışıyorlardı.

Bazı işçiler bu ağır koşulları değiştirmek için sendikalaşmaya* gitmek istediler fakat o zamanın düzeni buna izin vermedi ve girişimleri patronlar tarafından engellendi. Hatta öyle ki sendikalaşma kararı alan işçiler kara listeye alındı ve işlerinden kovuldular.

*Sendikalaşma: Çalışanların sosyoekonomik haklarını ve çıkarlarını korumak, sorunlarına çözüm bulmak amacıyla devlet, siyasi parti ve iktidardan bağımsız olarak kurulmuş örgütlenmelerdir.

Yarım milyon işçiyi temsilen 1881 yılında kurulan Örgütlü Meslek ve Emek Birlikleri Federasyonu, 1884 yılında iki yıl sonrası için bir karar aldı. “1 Mayıs 1886’da günde 8 saat çalışmak bir standart olarak kabul edilmek zorunda.”  Zamanın egemen güçleri yani büyük iş adamları ve patronlar bu kararı göz ardı ettiler ancak federasyon bu kararının arkasında durarak mücadele etmeye devam etti.

Takvimler 1 Mayıs 1886’yı gösterdiğinde binlerce işçi ellerinde 8 saatlik çalışma pankartlarıyla birlikte genel greve* giderek meydanlara döküldüler. Yaklaşık 40.000 insanın meydanda olduğu grevde egemen güçlerin desteklediği provokatörler, çatışma çıkartarak grevin önüne geçmeye çalıştı. İşçiler ve provokatörlerin arasında çıkan çatışma sonucu polisler işçilerin üzerine ateş açtı ve 4 işçi hayatını kaybetti.

*Grev: Çalışanların, iş yerindeki elverişsiz çalışma koşullarına karşılık isteklerini işverene kabul ettirmek amacıyla toplu halde işi bırakması, üretimi durdurmasıdır.

1 Mayıs 1886 emekçilerin verdiği bu mücadelenin belki de ilk çığlıklarından biriydi ve artık üretimden gelen güç yani işçi sınıfı haklarını almak için isyandaydı. Protestolar ve mitingler devam etti hatta bu mücadeleden cesaret alan bazı eyaletlerde işçilere 8 saatlik çalışma hakkı tanındı.

Hükümet ve işverenler, işçilerin bu direnişini hazmedemediler. 1 Mayıs 1886' da ABD' de başlayan işçi grevleri sonrasında Haymarket meydanında düzenlenen mitingde hükümet ve işverenler tarafından işçi sınıfının haklarını korumaya yönelik yaptığı eylemlerin önüne geçmek için planlı bir saldırı gerçekleşti. Mitingde bir bomba patladı ve içinde polislerin de olduğu 11 kişi hayatını kaybetti.

Greve önderlik eden 8 kişi, olayları daha da büyüttükleri gerekçesiyle mahkemeye çıkartıldı ve özür diledikleri takdirde affedilecekleri söylendi. Mahkeme heyetinin karşısında "Bütün dünya biliyor suçsuz olduğumu. Eğer asılırsam cani olduğumdan değil, emekçi olduğumdan asılacağım!" sözleriyle akıllara kazınan Albert Persons ve 3 mücadele arkadaşı idam edildi.

Suçsuz oldukları halde idam edilen emekçiler Albert Persons, Adolph Fischer, George Engel ve August Spies' in cenazesine milyonlarca insan katılmıştır.

ABD' de yaşanan olaylar sonrasında işçi örgütleri harekete geçmiş ve II. Enternasyonal* 1889' da Paris'te düzenlediği kongrede Amerikan işçilerin işçi haklarına yönelik mücadelesini desteklemek için dünya çapında etkinlikler düzenlendi ve 1890' dan itibaren 1 Mayıs "Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü" olarak kabul edildi.

*II. Enternasyonal: Komünist partiler tarafından uluslararası sosyalizm mücadelesini desteklemek amacıyla 14 Temmuz 1889' da Paris' te kurulmuş bir organizasyon.

Türkiye' de 1 Mayısın Tarihçesi

• 1889 yılında 1 Mayıs işçilerin bayramı olarak kabul edildi.


• 1906' da ilk kez İzmir' de kutlandı.


• 1923' de İstanbul tütün işçileri, askeri fabrika ve demir yolu işçileri ellerinde "Yabancı işletmelere el konulsun", "8 saatlik iş günü" ve "Serbest sendika ve grev hakkı" pankartlarıyla 1 Mayısı sokaklarda kutladılar.


• 1925' de Takrir-i Sükun Yasasıyla 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı.


• 50 yıllık aradan sonra 1976' da DİSK' in düzenlediği kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.


• 1977 yılında Taksim' de düzenlenen 1 Mayıs kutlamalarında 34 kişi öldü, 136 kişi yaralandı. Kanlı 1 Mayıs


• 22 Nisan 2009 günü TBMM' de 1 Mayısın "Emek ve Dayanışma Günü" olmasıyla ilgili yasa tasarısı kabul edildi ve 31 yıl aradan sonra 5 bin kişilik grup DİSK' in önderliğinde Taksim'e çıktı.

1997'den bu yana Taksim 1 Mayıs kutlamaları için kilit nokta olmuştur ve 2013'ten bu yana da Taksim 1 Mayıs kutlamaları için kapatılmıştır. Kanlı 1 Mayıs' ta işçi haklarını korumak için meydanlara inen emekçilerin sesini duyurabilmek ve bu günü unutturmak için 1 Mayısın ısrarla Taksim' de kutlanmaya çalışılmasının sebebi budur.

Bugün yıllık izin kullanabilme, sağlık sigortası ve emeklilik haklarımız varsa, işverenler kendi istekleri doğrultusunda işçi çıkaramıyorsa, hamile kadınlar işten çıkarılmak yerine doğum iznine çıkabiliyorsa bu haklarımızı geçmişte o zamanların koşullarıyla egemen güçlere boyun eğmeyen, farklı olabilme cesareti göstermiş, uyuyan kesimden ziyade uyanışı tercih etmiş ve farkındalık yaratabilmiş, mücadelesi uğruna ölümü göze almış hatta kendinden sonraki geleceğe farklı bir düzen bırakabilmek için hayatlarını vermiş emekçi insanlara borçluyuz.

Bugün 1 Mayıs Emekçi ve Dayanışma Günü, değerlerimizi unutmayalım , "emek" kelimesi kavrayabilelim ve bugünün köklerinin nerelere dayandığını bilelim.

Özgün İçerik: Bu içerik ÖğrenciKariyeri yazarlarından Beste KURT tarafından oluşturulmuştur.

KAYNAKÇA

KAYNAKÇA