Özgür İrade Var Mıdır?: Kendinizi Sorgulayacağınız 7 Film

Özgür iradeye sahip olup olmadığımız tarihin en eski zamanlarından beri filozofların üzerine düşündükleri, üzerine kitaplar yazılan, filmler çekilen, deneyler yapılan bir konu. Günümüzde bir çok sistem, örneğin hukuk, insanın özgür iradesinin var olduğunu kabul etmek üzerine işliyor. Yaşamın bir tesadüf olması düşüncesinden, her şeyin neden-sonuç ilişkisine bağlı olduğunu savunan determinizm düşüncesine kadar bir çok görüş özgür iradenin var olup olmadığına şüphe düşürüyor. Zaten bu sorunun kanıtlanabilir bir cevabı da yok. 

Sanat insanın aklına ve hayaline gelen her şeyi konu edindiği gibi, bu gizemli konuyu da elbetteki konu edinmiş. Biz de sizin için özgür iradenin varlığını sorgulayan filmleri derledik:

• Kynodontas (Dogtooth):  

Film kendisine öğretilen yaşam tarzını reddedip kendi yolundan gitmek üzerine evinden kaçan birinin hikayesini konu ediniyor. Ancak karakterimizin kaçış yöntemi de yine o zamana kadar ona öğretilenler doğrultusunda seyrediyor. Gerçekten başkaldırdığımızı düşündüğümüz anda dahi, bu başkaldırıyı nasıl yapacağımızı bile boyun eğdiklerimizden öğrendiğimiz gerçeğini göz önüne alınca, özgür iradenin varlığını sorgulama başlıyoruz. 2009 yılında Yunanistan'da yapılan film toplamda 7 ödüle sahip.

• Pi:

Filmdeki ana karakter Max Cohen bir matematik dehası. Hayattaki amacı evrenin matematiksel bir denklem ile açıklanabileceğini ispatlamak. Bu matematiksel denklem sayesinde her şeyin bilgisine ulaşabileceğini düşünüyor. Bu yoruyucu arayış onun delilik ve dahilik arasında gidip gelmesine sebep olur, bu nedenle de insanlardan uzaklaşır ve yalnızlaşır. Zamanla saplantısı çok ileri boyuta giden Max'da psikolojik belirtiler baş göstermeye başlar: halisünasyonlar görüyordur.Bu halisünasyonlar paranoyaklaşmasına sebep olur ve akıl sağlığı geri dönülemez ölçüde bozulur. Ancak kendisinin evrenin formülünü bulacak olan seçilmiş kişi olduğu düşüncesinden asla vazgeçmez.

• Mr. Nobody:

Film 1 saniye gibi kısa bir sürede vereceğimiz kararların bile hayatımızı ne ölçüde değiştirebileceğini konu alıyor. Bu durumda tam bir özgürlükten bahsetmek imkansızdır demek istiyor film. Hikaye filmdeki Nemo adlı karakterin 9 yaşında verdiği bir karar ile başlıyor. Geri kalan herkes Nemo'nun verdiği karar ile şekillenen hayatında bir figüran olmaktan ibaret. 

• Waking Life:

Entelektüel bir derinliği olan bu filmde gerçeklik, rüya ve ikisinin ortasında duran değişik bir var olma biçimi ele alınıyor. Belki de çoğumuz toplumdan bağımsız bireyler olduğumuzu düşünüyoruzdur ancak filmde bunun mümkün olamayacağı tartışılıyor. Buna argüman olarak da kuralları çiğneme şeklimizin bile öğrenilmiş olduğunu öne sürüyorlar. Yani öğrenilmiş davranışlarımız varken asla tamamen bağımsız ve özgür olamayız.

• Anomalisa:

Bu film de sıradan yaşamın monotonluğuna hapsolup kalmış bir karakterin hikayesini anlatıyor. Charlie Kaufman'ın yalın bir dille insanlığın içinde bulunduğu durumu ele aldığı filmde insan hikayenin odağındadır. İnsanlarla iletişim kurmakta zorluk çeken bir yazar olan Michael Stone'un bir gece çıktığı bir iş gezisinde bir yabancıyla tanışması üzerine hayata bakış açısının nasıl değiştiğini ele alır. Ancak hayatımızda meydana gelen her değişikliğin bir müddet sonra hayatımızın motonluğunun bir parçası haline geldiğini vurgulayan filmde, hayatın tekdüzeliğinden kaçış yoktur düşüncesi hakimdir.

• Ghost In The Shell:

Kusanagi zaman içinde hayatı sorgulamaya başlar. Hayatının bir anlamı olup olmadığını merak etmektedir. Hareketlerinin öngörülebilir olup olmadığı, gerçek bir benliğinin mevcut olup olmadığı...Çoktan ölmüş bir bedenden alınan bir beyin ile başka bir bedenden kopyalanmış bir kabuktan ibaret olabilir miydi sadece? Kusursuz denilebilecek eşsiz bedeni, göz rengi, her sabah uyandığında gördüğü elleri onu diğer kişilerden ayırmaya, gerçekten eşsiz bir varlık kılmaya yeterli miydi? İlk zamanlarda insanın varlığını biricik kılan şeyin "beden" olduğu fikrine yakındır. Fakat yağmurlu ve kasvetli bir günde şehri dolaşırken kendisi ile tıpatıp aynı bedene sahip birini görünce düşünceleri kökünden sarsılır. Bizi biz yapan şey bedenimiz değilse nedir?

********BONUS********

• Matrix:

Özgür irade demişken Matrix'den bahsetmemek olmazdı! Bir simülasyonun içinde yaşadığını fark eden bir adamın bu simülasyondan kaçıp "gerçek dünyaya" ulaşma hikayesini konu edinen film, baştan sona içindekilerin sürüleştirildiği, sorgulama bilinçlerinin yok edildiği, sadece yapması gerekeni yapıp uyuştuğu, "özgür iradeyi" hiçe sayan bir sistemi bize anlatıyor. Filmi izlerken içinde yaşadığımız hayatla bir çok benzerlik görebiliyorsunuz. Hatta izleyicinin aklına acaba gerçekten de olabilir mi sorusu gelmiyor değil...

Özgün İçerik