Efsanelerde Karşımıza Çıkan Anka Kuşu

Efsane kelimesinin TDK'ye göre anlamı: Farsça efsāne

1. isim, edebiyat Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen hayalî hikâye, söylence.

2. isim, mecaz Gerçeğe dayanmayan, asılsız söz, hikâye vb:
"Hamdi'nin hayatına dair uydurulmuş efsanelerden birisi de onun müthiş bir aşk yüzünden bu hâle geldiğidir." - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

3. isim, mecaz Olağanüstü bir başarı elde etmiş kimse, kurum vb.

***

Anka Kuşu'nun Hikâyesi:

Arapların ankā’, İranlılar’ın sîmurg adını verdikleri, Türkçede ise her iki şekliyle birlikte zümrüdüanka (sîmurg u ankā) olarak da adlandırılan Ön Asya efsanelerindeki bu kuş, pek çok kaynakta birlikte ele alındığı bilinir.
Eski Mısır kökenli phoenix ve İslâmî çevrelerdeki hümâ/devlet kuşundan tamamen, Hint mitolojisindeki garuda ile Altay mitolojisindeki çift başlı kartaldan ise kısmen farklı özelliklere sahiptir. Fakat farklı şekillerde tasvir edilmesine rağmen efsanesi hemen hemen her kültürde aynıdır.

Bu efsanelere göre Kafdağı’nın tepesinde direkleri abanoz, sandal ve öd ağacından yapılmış köşk benzeri bir yuvada yaşayan ankanın başı, yassıca burunlu bir köpek başı gibi görünümü vardır.
Cüssesi ise çok iri olup “uçtuğu zaman hava kararır” ve “yağmuru mercan olan bir buluta benzer”. Uçarken sel sesine veya gök gürültüsüne benzer sesler çıkarır ve çok parlaktır, bakan gözler kamaşır.

İnsanlar gibi düşünür ve konuşur. Çok geniş bilgi ve hünerlere sahiptir; kendisine başvuran hükümdar ve kahramanlara akıl hocalığı yapar.
Bazı kaynaklar bakır renginde olduğu, bazı kaynaklar ise tüm kuşların renklerini bir arada barındırdığından söz etmektedir. Bu kuşun iyilikten yana olduğunu ve insanları tüyleriyle sıvazlayıp yaralarını iyi eder.
Anadolu’da ise Keloğlan’ın koruyucusudur. Kafdağı’nı aşabilmek ve göğe yükselebilmek için ankaya binmek gerekir; Zülkarneyn onunla göğe çıkıp yıldızlara ulaşmıştır. Boynunun çok uzun olduğuna veya boynunda beyaz tüylerden bir halka taşıdığına inanılır.
Antik İran kaynaklarında kendisini alevlerle kaplayana kadar 1700 yıl civarı yaşadığı, başka kayıtlarda ise ölümsüz olduğu Bilgi Ağacı'nda bir yuvada yaşadığından bahsedilir.Ayrıca İran efsanelerinde bu kuşun çok yaşlı olduğu ve dünyanın yıkılışına üç defa tanık olduğu söylenmiştir.

Efsanelere göre Zümrüdüanka Kuşu kendi ölümünün yaklaştığını hissedince kendine dallardan bir yuva inşa eder ve sonrasında bilinmeyen bir sıvıyla bu yuvayı sıvarmış. Ardından güneş ışınları kuru dalları yakar ve bu sayede yanar ölürmüş. Sonrasında küllerinin arasından yeniden bir Anka Kuşu olarak doğarmış. Bu nedenle birçok dinde yeniden varoluş veya diriliş sembolü olarak ifade edilmiştir.
Bu kuşa ulaşmak çok zordur çünkü Kaf Dağı'nın tepesinde yaşadığı için ona ulaşmak çok zorluymuş, yedi dipsiz vadiyi aşmaları gerekliymiş.
Kısaca bu efsaneyi özetleyecek olusak, Anka kuşu efsanesi tarih öncesi dönemlerden bu yana devam etmektedir. Masallara, şarkılara, beyaz perdeye ve şiirlere konu olan anka kuşu geçmiş dönemde diriliş, yeniden var oluş gibi anlamlar içermiştir. Efsaneye göre ankayı uzaktan aramak yanlıştır. Sabreden ve emek veren herkes inanışa göre kendi anka kuşunu yaratabilmektedir. Yukarıda da ifade ettiğim gibi küllerinden doğan anka kuşu temelde kendi şansını yaratmaktır. Bunun için sabırlı olmak, çaba sarf etmek çok önemlidir, zaten hayat da bu demek değil midir?