Öğrenci Kariyeri
Bilim insanlarının dikkatini yerkürenin manyetik alanında oluşan beklenilmedik hareketleri ilgileri topladı. Yaşadığımız gezegenin çekirdeği, sıvı haldeki metallerden oluşuyor.
Bu olay ise yerkürenin kuzey ve güney kutupları arasında devasa bir mıknatıs gibi çalışıyor. Bu iki kutup da coğrafi konumlara benzer yerlerde bulunuyor. Bu manyetik alan aslında yerkürenin etrafında olan güçlerin oluşturduğu katmanlardır.
Hayati öneme sahip Manyetosfer
Manyetosfer alanı, yerkürenin hayati önemi açısından büyük bir öneme sahip. Sao Paulo Üniversitesi'nden yerbilimci Ricardo Ferreira Trindade, "Manyetik alan bizi, çok ciddi tehlikeler yaratma riski taşıyan güneş rüzgarına (elektron, proton ve alfa parçacıklarından oluşan plazma dalgaları) karşı bizi koruyor" açıklamasında bulundu. Manyetik alan, likit metallerin yerkürenin iç çekirdeğine doğru hareket ederek oluşuyor. Bu olay yaşandığında değişimler olduğu gibi değiştiğinde manyetik alanda da değişimler oluyor. Fakat, Trindade'e göre, manyetik alan son 10 yılda hiç görülmeyen bir değişiklik gösterdi.
Örnek olarak, manyetik alan belirli aralık içerisinde kalsa da, sürekli olarak bulunduğu kuzey kutubunda ki pozisyonunu değiştiriyor. Bulunduğu yön dışını tahmin etmek zor olsa da değişim hızının sabit olduğu görülüyor. Manyetik kuzey kutbunun yeri son günlerde Kanada'dan Sibirya'ya doğru hızlı bir şekilde hareket etti. Bu olay bilim insanların tüm öngörülerinin alt üst etti.
Dünya Manyetik Modeli'ni Güncellemek Zorunda Kaldı
Bu olay örgüsü içinde, yerçekimi alanında çalışan uzmanlar, manyetik güçlerin haritası olan Dünya Manyetik Modeli'ni (WMM) güncellemek zorunda kaldı. Bu harita, hem askeri ve sivil navigasyon alanında hem de Google Haritalar gibi akıllı telefon uygulamalarında da kullanılıyor. Trindade, "Bu harita, beş yıl boyunca dünyanın farklı noktalarından yapılan bir dizi gözlemin sonucunda ortaya çıkarıldı. Buradan hareketle, zaman ve mekanda meydana gelen değişiklikleri gösteren bir küresel model oluşturuldu. Bu model, uydu konumlandırması için bile temel alınıyor" dedi.
WMM'nin yeni versiyonu 2015 yılında yayınlanmıştı ve bu sürümün 2020 yılına geçerli kalması düşünülüyordu. Fakat manyetosferde oluşan değişikliğin hızı arttıkça, bu durum bilim insanlarının 30 Ocak'ta yeni bir güncelleme yayımlamasına sebep oldu. Bu güncellenmeyi gerekli kılan bir diğer sebep ise 2016 yılında Güney Amerika üzerinde görülen elektromanyetik darbe oldu. Bu değişiklikler mevcut modelin üzerindeki hata sayısını artırdı. Dünyanın önemli bilim dergilerinden olan Nature'a göre, ABD'li ve İngiliz araştırmacılar, mevcut WMM'in gelişmiş düzeyden geri kaldığını ve navigasyon da öngörülebilecek hataların olduğunu söylüyor.
Ekipmanlar Güvenlik Açısından Önemli
WMM aynı zamanda Dünya yörüngesinde olan ekipmanların güvenlik açısından önemli olduğunu söylüyor. Güç anlamında eşit olmayan bir şekilde dağılan manyetik alan, zayıf olduğu yerlerdeyse daha az bir koruma sağlıyor. Öncelikli olarak rakımlı bölgeler, güneş rüzgarına daha açık hale geliyor. Trindade, "Bu tarz bölgelerde bulunan hava ekipmanları, uydu ve teleskopların zarar görme ihtimali de daha yüksek" dedi.
Bilim insanları hala bu değişikliklerin arkasında ki gizemi anlamaya çalışıyor. Leeds Üniversitesi tarafından 2017'de yapılan bir araştırmada, kuzey kutbunun hareketleri Kanada üzerinde yerkürenin kabuğunun altında meydana gelmiş olan likit demir jel akımıyla bağlantılı olduğunu belirtmekte. Bu araştırmada olan bilim insanı Philip W. Livermore, Sibirya'nın manyetik gücünü koruduğunu ve Kanada üzerinde alanının zayıfladığını söyledi. Bu durum kutubun Rusya'ya daha hızlı şekilde "çekiştiriyor" olabileceğinide ekledi. Yerkürenin manyetik alanın çok değişken olması kuzey ve güney kutuplarının birçok kez değiştirmesine sebep oldu. Mevcut olan yapı son 700 yıldır aynı duruyor ama bu durum her an değişmeye başlaması düşünülebilir.
Bize Etkisi Ne Olabilir ?
Sao Paulo Üniversitesi'nden olan yerbilimci Marcia Ernesto da kutupların yer değiştirmesinin 1000 yıl kadar zaman alabileceğini düşünüyor. Peki bu durumda biz ne olacağız ya da bu durumdan dolayı endişelenmeli miyiz ? Bu soruya bilim insanları şöyle cevap veriyor. Bu durumun teknolojik alana sıkıntı vereceğini ve jeomanyetizm kullanan hayvan türlerinin de etkileyebileceğini söylüyor. Ernesto, "Manyetik alandaki değişimlerin hız kazanması, kutupların yer değiştirebileceğinin habercisi olabileceği gibi, aynı zamanda anlık bir değişimin de işareti olabilir"dedi.
Kaynak
Bu olay ise yerkürenin kuzey ve güney kutupları arasında devasa bir mıknatıs gibi çalışıyor. Bu iki kutup da coğrafi konumlara benzer yerlerde bulunuyor. Bu manyetik alan aslında yerkürenin etrafında olan güçlerin oluşturduğu katmanlardır.
Hayati öneme sahip Manyetosfer
Manyetosfer alanı, yerkürenin hayati önemi açısından büyük bir öneme sahip. Sao Paulo Üniversitesi'nden yerbilimci Ricardo Ferreira Trindade, "Manyetik alan bizi, çok ciddi tehlikeler yaratma riski taşıyan güneş rüzgarına (elektron, proton ve alfa parçacıklarından oluşan plazma dalgaları) karşı bizi koruyor" açıklamasında bulundu. Manyetik alan, likit metallerin yerkürenin iç çekirdeğine doğru hareket ederek oluşuyor. Bu olay yaşandığında değişimler olduğu gibi değiştiğinde manyetik alanda da değişimler oluyor. Fakat, Trindade'e göre, manyetik alan son 10 yılda hiç görülmeyen bir değişiklik gösterdi.
Örnek olarak, manyetik alan belirli aralık içerisinde kalsa da, sürekli olarak bulunduğu kuzey kutubunda ki pozisyonunu değiştiriyor. Bulunduğu yön dışını tahmin etmek zor olsa da değişim hızının sabit olduğu görülüyor. Manyetik kuzey kutbunun yeri son günlerde Kanada'dan Sibirya'ya doğru hızlı bir şekilde hareket etti. Bu olay bilim insanların tüm öngörülerinin alt üst etti.
Dünya Manyetik Modeli'ni Güncellemek Zorunda Kaldı
Bu olay örgüsü içinde, yerçekimi alanında çalışan uzmanlar, manyetik güçlerin haritası olan Dünya Manyetik Modeli'ni (WMM) güncellemek zorunda kaldı. Bu harita, hem askeri ve sivil navigasyon alanında hem de Google Haritalar gibi akıllı telefon uygulamalarında da kullanılıyor. Trindade, "Bu harita, beş yıl boyunca dünyanın farklı noktalarından yapılan bir dizi gözlemin sonucunda ortaya çıkarıldı. Buradan hareketle, zaman ve mekanda meydana gelen değişiklikleri gösteren bir küresel model oluşturuldu. Bu model, uydu konumlandırması için bile temel alınıyor" dedi.
WMM'nin yeni versiyonu 2015 yılında yayınlanmıştı ve bu sürümün 2020 yılına geçerli kalması düşünülüyordu. Fakat manyetosferde oluşan değişikliğin hızı arttıkça, bu durum bilim insanlarının 30 Ocak'ta yeni bir güncelleme yayımlamasına sebep oldu. Bu güncellenmeyi gerekli kılan bir diğer sebep ise 2016 yılında Güney Amerika üzerinde görülen elektromanyetik darbe oldu. Bu değişiklikler mevcut modelin üzerindeki hata sayısını artırdı. Dünyanın önemli bilim dergilerinden olan Nature'a göre, ABD'li ve İngiliz araştırmacılar, mevcut WMM'in gelişmiş düzeyden geri kaldığını ve navigasyon da öngörülebilecek hataların olduğunu söylüyor.
Ekipmanlar Güvenlik Açısından Önemli
WMM aynı zamanda Dünya yörüngesinde olan ekipmanların güvenlik açısından önemli olduğunu söylüyor. Güç anlamında eşit olmayan bir şekilde dağılan manyetik alan, zayıf olduğu yerlerdeyse daha az bir koruma sağlıyor. Öncelikli olarak rakımlı bölgeler, güneş rüzgarına daha açık hale geliyor. Trindade, "Bu tarz bölgelerde bulunan hava ekipmanları, uydu ve teleskopların zarar görme ihtimali de daha yüksek" dedi.
Bilim insanları hala bu değişikliklerin arkasında ki gizemi anlamaya çalışıyor. Leeds Üniversitesi tarafından 2017'de yapılan bir araştırmada, kuzey kutbunun hareketleri Kanada üzerinde yerkürenin kabuğunun altında meydana gelmiş olan likit demir jel akımıyla bağlantılı olduğunu belirtmekte. Bu araştırmada olan bilim insanı Philip W. Livermore, Sibirya'nın manyetik gücünü koruduğunu ve Kanada üzerinde alanının zayıfladığını söyledi. Bu durum kutubun Rusya'ya daha hızlı şekilde "çekiştiriyor" olabileceğinide ekledi. Yerkürenin manyetik alanın çok değişken olması kuzey ve güney kutuplarının birçok kez değiştirmesine sebep oldu. Mevcut olan yapı son 700 yıldır aynı duruyor ama bu durum her an değişmeye başlaması düşünülebilir.
Bize Etkisi Ne Olabilir ?
Sao Paulo Üniversitesi'nden olan yerbilimci Marcia Ernesto da kutupların yer değiştirmesinin 1000 yıl kadar zaman alabileceğini düşünüyor. Peki bu durumda biz ne olacağız ya da bu durumdan dolayı endişelenmeli miyiz ? Bu soruya bilim insanları şöyle cevap veriyor. Bu durumun teknolojik alana sıkıntı vereceğini ve jeomanyetizm kullanan hayvan türlerinin de etkileyebileceğini söylüyor. Ernesto, "Manyetik alandaki değişimlerin hız kazanması, kutupların yer değiştirebileceğinin habercisi olabileceği gibi, aynı zamanda anlık bir değişimin de işareti olabilir"dedi.
Kaynak
Sıla Tanrıverdi
0 Yorum
Yorum Yap