Batı Edebiyatı Akımlarına Göre Kitap Önerileri

EDEBİ AKIMLAR HAKKINDA

Edebi akımlar, aynı görüşte olan sanatçıların bir araya gelerek, belirledikleri kurallar doğrultusunda eser ortaya koymalarıyla ortaya çıkmış edebi anlayışlardır.
Akımların oluşmasında toplumsal değişmeler ve gelişmeler, bilimsel ve teknolojik yenilikler, bireysel özelliklerdeki farklılaşmalar etkili olmuştur. Çoğunlukla birbirlerine tepki olarak ortaya çıkan edebiyat akımlarının temsilcileri, akımlarının ilkelerini kendileri belirlemiştir. Avrupa'da edebi akımlar başlamadan önce, iki önemli düşünce ve sanat anlayışı vardı: Hümanizm ve Rönesans görüşü.

Hümanizim anlayışına göre,

* İnsana değer vermek esastır.

*İnsanı sevip onu yüceltme anlayışı yaygındır.

*Hümanistlere göre sanatın ve edebiyatın asıl konusu insandır. İnsan, özünde mükemmel bir varlık olabilme potansiyelini taşır. Edebiyatın amacı insanı bu mükemmelliğe doğru götürmektir.

*Hümanist sanatçılar, beslendikleri en önemli kaynak olan eski Yunan ve Latin edebiyatı eserlerini örnek almışlardır.

*Hümanist sanatçılar, eserlerini içinde yaşadıkları aristokrat tabakanın beğenisine uygun olarak biçimlendirmişlerdir.

En önemli iki temsilcisi ve kitap önerisi:
Dante (1265 -1321): İtalyan edebiyatının en önemli temsilcisidir. Eseri yapay destan niteliğindeki "İlahi Komedya"dır.
Boccacio (1313-1375): İtalyan yazar. Hikâye türünün yaratıcısıdır. "Decameron" adlı eseriyle ünlüdür.

(Dante)

(Boccacio)

Rönesans anlayışına göre,

"Rönesans anlam olarak yeniden doğuş anlamına gelmektedir. Avrupa'da gerçekleşmiş olan bir olaydır, ancak özellikle Batı Roma'nın sürdürücüsü olan Latin bölümünün, bu gelişmeleri sağladığı söylenebilir, Batı kültürü ve Batı felsefesi bu dönemde bir anlamda yeniden doğmuştur.
Hem hümanizmin getirdiklerin hem de 16.yy. bilim ve akılcılığını benimsemişlerdir.
Özgürlük düşüncesini geliştirirler ve eser verirler.
En önemli iki temsilcisi ve kitap önerisi:
Montaigne, deneme türünün kurucusudur. "Denemeler" adlı eseriyle ünlüdür.
Cervantes, çağdaş romanın babası olarak bilinir.1605'te yayımladığı Don Kişot (Don Quijote) ile birden büyük bir başarı sağladı.

(Montaigne)(Cervantes)

KLASİSİZM,

17.yy ortalarında Fransa'da ortaya çıkan edebiyat akımıdır.
Kahramanları seçkin kişilerdir. Sıradan insanlara eserlerinde yer vermezler.
Akla ve sağduyuya değer verirler.
Dil, üslup kusursuz bir şekilde işlenmiştir. Dil açık, yalın ve soyludur. Sanat için sanat görüşünü savunurlar.
Kahramanları seçkin kişilerdir .Sanatçı eserde kendini gizler.
En önemli iki temsilcisi ve kitap önerisi:
La Fontaine, herkesin çocukluğunu süsleyen ünlü masal yazarı olarak pek çok eserle kendini tanıtmıştır. En önemli ve bilinen eserlerinden olan: "Ağustos Böceği ve Karınca"
Daniel Defoe'nun, ölümsüzlüğü sağlayan 1719'da yayımlanan "Robinson Crusoe" oldu.

(La Fontaine)

(Daniel Defoe)

ROMANTİZM,

Fransa'da 1830 yıllarında klasizme tepki olarak doğmuştur.
Klasik edebiyatın kural ve şekilleri bırakılır.
Konular eski Yunan ve Latin edebiyatı yerine Hıristiyanlıktan tarihten ve günlük yaşamından alınır.
Akıl yerine duygulara ve hayallere önem verirler.
Sanatçılar kendi eserlerinin kişiliklerini gizlemezler.Sanat toplum içindir görüşünü benimsemişlerdir.
Konular işlenirken iyi, kötü, doğru, yanlış gibi karşıtlıklardan yararlanırlar.
En önemli iki temsilcisi ve kitap önerisi:
Goethe,1774’te yazdığı ilk romanı "Genç Werther'in Acıları" (Die Leiden des jungen Werther) gerek anlatımı, gerek duygularının coşkunluğu ve çağdaş gençliğin duygu ve düşüncelerini yansıtmaktaki başarısıyla evrensel bir üne kavuşmuştur.
Alexandre Dumas Père, "Monte Kristo Kontu" en tanınmış yapıtlarındandır.

(Goethe)

(Alexandre Dumas Père)

REALİZM,

19.yy'ın ikinci yarısında Fransa'da romantizme tepki olarak doğmuştur.
Konu gerçekten alınır. Olay ve kişiler yaşanan ve yaşayan kişilerin benzerleridir.
His ve hayale kapılmadan toplum gerçeklerini olduğu gibi yansıtır.
Betimlemeler yazarın gözüyle yapılmaz kahramanın gözüyle yapılır.
Sanat için sanat görüşünü savunurlar.
En önemli iki temsilcisi ve kitap önerisi:
Dostoyevski, polisiye öykülerin okuyucuda yarattığı gerilim duygusuna, insan davranışlarını zorlayan felsefi, dinsel ve toplumsal öğeler aracılığıyla yeni bir boyut katan "Suç ve Ceza" kısa sürede başarı kazandı.
Turgenyev, Rus edebiyatının en büyük realist yazarlarındandır. "Babalar ve Oğullar".

(Dostoyevski)

(Turgenyev)

NATÜRALİZM,

Determinizm anlayışını romana getiren bu akım 19. asrın ikinci yarısında Fransa'da ortaya çıkmıştır. Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı sonucu doğurur. Natüralistler, Determinizmi topluma ve insan uyguladılar.
Toplum büyük bir laboratuar, insan deney konusu, sanatçı sayılırdı.
Gözlem ve tasvir önemlidir. Eserlerinde hayatı bütün yönüyle anlatırlar.
Dil her seviyedeki insanın anlayabileceği bir düzeyde tutulmuştur.
En önemli iki temsilcisi ve kitap önerisi:
Emile Zola,"Sen Bir Melektin" ve "Meyhane" kitapları en çok satan yazarlar arasına soktu ve Fransa'nın en ünlü yazan yaptı.
John Steinbeck, 1940 Pulitzer Ödülü sahibi gerçekçi roman-öykü yazarıdır. "İnci" en önemli kitapları arasında yer alır.

(Emile Zola)

(John Steinbeck)

PARNASİZM,

Parnasizm, şiirde gerçekçiliktir ve romantik şiir anlayışına karşı olarak 19. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkmıştır.
Sanat sanat içindir ilkesini savunmuştur.
Kelimeler seçilerek kullanılır. Kelimelerin sıralayışı ve ahenk önemlidir. Kafiye ve redife önem verilir.
Temsilcilerinden olan;
Yahya Kemal Beyatlı, günümüz Türkçesiyle kaleme aldığı ve hem yapı hem de tarz itibariyle yeni olan şiirlerini ihtiva eder. "Kendi Gökkubbemiz"

(Yahya Kemal Beyatlı)

SEMBOLİZM,

Şiirde anlam açıklığından kaçındılar. Şiir anlaşılmak için değil hissedilmek içindir.
Şiirde musiki her şeyden önce musiki ilkesini savundular.
Şiirde alaca karanlık üzüntü ve ay ışığı, gün doğumu, gün batımı gibi belli belirsiz varlıklar görüntüleri yansıtırlar.
Temsilcilerinden olan;
Charles Baudelaire,19. yüzyılda Avrupa'da yayımlanan belki de en önemli ve en etkili şiir kitabı olan "Elem Çiçekleri"dir.

(Charles Baudelaire)

SÜRREALİZM,

Realizm, natüralizm ve parnasizm akımlarına tepki olarak doğmuştur. Freud'un "psikanaliz kuramı'nın edebiyata uyarlanmış biçimidir.
Bilinçaltı rüyada ortaya çıkar.
Akıl ve mantık değersizdir. İnsanı yönlendiren İçgüdü, bilinçaltıdır demişlerdir.
Temsilcilerinden olan,
Cemal Süreya, en önemli ve bütün şiirlerinin bir arada olduğu"Sevda Sözleri" şiir kitabı önemlidir.,

(Cemal Süreya)

EMPRESYONİZM ,

Sanatçılar, yapıtlarında, dış dünyada gördüklerinin gerçek yönünü değil; "kendilerinde uyandırdığı izlenimleri" anlatmışlardır.
Temsilcilerinden olan;
Rainer Maria Rilke, Rilke'nin yapıtlarından Türkçede yapılmış derlemeler arasında "Seçilmiş Şiirler"

(Rainer Maria Rilke)

EKSPRESYONİZM,

Sanatçılar, kendi içlerine kapanıp kendilerini gözlemlemiş, iç gözleme önem vermişlerdir.Bireyin en gizli yönlerini açığa vuran bir anlatım yolu kullanılmıştır.
Eserlerde, fantastik ve korkunç olaylar anlatılmıştır.
Temsilcisi olan,
Franz Kafka, "Dönüşüm" adıyla çevrilen romanında işlediği konuyla 20. yüzyılın sanayi sonrası Batı toplumunun açmazını ve içine düştüğü yalnızlık ve yabancılaşma sürecini çok iyi gözlemlemiş ve işlemiştir.

(Franz Kafka)

KÜBİZM,

Sanatçılar, anlatımı canlı kılmak için, yapıtlarında duygularla olayları karıştırarak yansıtmışlardır.
Temsilcilerinden olan,
Max Jacob, eseri "Zar Fincanı"

(Max Jacob)

FÜTÜRİZM,

Geleceği makineleştiren sanattır.
20.yy. başında Marinetti tarafından kurulmuştur.
Temsilcilerinden olan,
Nazım Hikmet Ran'ın "Makinalaşmak İstiyorum" şiiri çok önemli bir örneğidir.

(Nâzım Hikmet Ran)

EGZİSTANSİYALİZM,

Var olmayı her şeyden önce görenlerdir. Bu akıma var oluşçuluk da denir.İnsan kendi değerlerini kendi oluşturabileceğini bilmelidir.
Temsilcilerinden olan,
Jean-Paul Sartre, İlk romanı "Bulantı" savunduğu güçlü bireyci ve toplum karşıtı düşünceleriyle özgün bir eserdir.

(Jean-Paul Sartre)

DADAİZM,

Aklın hiçbir değerinin olmadığı söylenmiş, hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanılmamış, her şeye kuşkuyla bakılmıştır.
Dil ve estetik kuralları bir yana bırakılarak kuralsızlık ilkesi benimsenmiştir. Kelimeleri rasgele kullanmak suretiyle oluşan şiirlere denir.
Temsilcilerinden olan,
Tristan Tzara, " Aşağı Yukarı İnsan" eseridir.