Öğrenci Kariyeri Banner

Sosyal Hayatı Anlamlandırmada Yepyeni Bir Soluk: Davranışsal Ekonomi

Sosyal Hayatı Anlamlandırmada Yepyeni Bir Soluk: Davranışsal Ekonomi
Sosyal bilimlerin en önemli alanlarından biri olan ekonomi, kuşkusuz ki hayatımızın en önemli parçalarından da biri. Öncelikle ekonomi denildiği zaman sosyal bilimler ve siyasal bilgiler fakültesinde öğretilen dersler çoğunlukla ana akım iktisat ekollerini kapsar. Dört yıllık öğrenim süreci çoğunlukla klasik iktisat/keynesyen iktisat/monetarist iktisat/yeni klasikler/yeni keynesyenler/ Avusturya ekolü ve  maddesel iktisat bağlamında irdelenir ve mikro, makro, uluslararası iktisat,matematiksel iktisat, iktisadi düşünce tarihi, para-banka-finans, büyüme ve ekonomik kalkınma dersleri ana akım iktisat teorileri çerçevesinde incelenir.

Oysaki ekonomide günümüzde önemi anlaşılan yepyeni bir alan var; ama maalesef (ekonomi bölümünde okuyan öğrenciler bunu daha iyi bilir) zorunlu derslerde hatta seçmeli derslerde bile müfredatta gösterilmemektedir,dileğim ekonomiye yepyeni bir soluk olan bu alanı müfredatlarda da görebilmemiz. Eğer neymiş bu alan diye merak ettiyseniz hemen size aktarmak istiyorum: Davranışsal Ekonomi Peki nedir davranışsal ekonomi ve niçin önemlidir? Bu yazımda sizlere aktarıyor olacağım.

behavioraleconomics-merl

Ekonomi kitaplarının çoğunda piyasa mantığı, fayda-maliyet analizleri, kar optimizasyonları yapılır ve insanların rasyonel bir varlık oldukları düşünülür. Oysa gerçek hayatta insanlar kararlarını verirken rasyonel olmak zorunda mıdır? Örneğin; yatırım yapmak istediğimizde genellikle rasyonel kararlar veririz, gelecekte yatırım yaptıklarımın getirisi ne olur ya da yatırım yapmak istediğimde swot analizini detaylı olarak yaptığımda bana ileride kar mı yoksa zarar mı getireceğinin maliyetlenmesi araştırılıp bu çerçevede tutumlarımızı belirlemememiz gerekir, iktisatçılar da bunu rasyonel iktisadın davranış biçimi olarak açıklarlar; fakat örneğin günlük hayattaki ihtiyaçlarımızı göz önüne aldığımızda bu da diyelim ki tükenmez kalem olsun, acaba burada kendi tercihlerimize, zevklerimize ve tutumlarımıza göre mi karar veriyoruz? İşte bunun irdelenmesini araştıran iktisadın bir diğer kolu olan davranışsal iktisat devreye giriyor. Bu bağlamda davranışsal iktisat "rasyonel insan" olma varsayımını eleştirerek ortaya çıkmıştır. Davranışsal ekonomi buna benzer örnekleri açıklamak bakımından insanların motivasyon, tutum ve beklentilerini göz önüne alarak araştırma yapılmasını ortaya koyar.

rational-nonrational-irrational

Diğer bir deyişle davranışsal ekonomi insan faktörünü ön plana almaya çalışırken; insana has olan motivasyon ve mutluluk gibi güçlü duyguların ekonomik kararları nasıl şekillendirebileceğini inceler. Bir bakıma ekonominin soyut kısımlarını somutlaştırarak gündelik hayata irdelenişinde anahtar rol oynar ve anlamlandırılmasında özellikle psikolojiyi ana hedef noktasına alır. Psikolojinin ekonomi ile harmanlandırılmasının ekonomiye katkısı elbette ki önemli; günde 3 gazete alan bir insanın satın alma davranışının irdelenmesi, topuklu ayakkabının aslında sadece topuklu ayakkabı olmaması gibi, bunun altında yatan sebepleri psikoloji faktörüyle açıklamaya çalışır.

" İktisadi kanunları anlamanın bir yolu kontrollü deneyler yapmaktır.
Ne yazık ki iktisatçılar, kimyacıların ya da biyologların yaptığı gibi
kontrollü deneyler gerçekleştiremezler; çünkü onlar gibi
diğer birçok önemli faktörü kolayca kontrol altında tutamazlar.
Bu yüzden iktisatçılar, meteorologlar ya da astronomlar gibi
büyük oranda gözleme başvururlar.” (Samuelson ve Nordhaus, 1985)


1-_dQKMTxE424i1UxoqEk7Ag


Eğer sizin de bu alana olan ilginizi az da olsa artırabildiysem okumanızda yarar gördüğüm 7 kitap:

1) Richard H. Thaler- Dürtme

Geçtiğimiz günlerde Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan isim olan Richard H. Thaler ödülünü davranışsal iktisat alanındaki çalışmalarıyla kazandı. (Eğer aranızda kamu personeli seçme sınavına hazırlananlar varsa güncel bilgi kapsamında çıkabilir, bunu da dipnot olarak eklemek istedim.)

Hayatta doğru kararlar alabilmek için bu kitabı okumalısınız!
İnsanları, onların daha sağlıklı, daha zengin ve daha özgür olmalarını sağlayarak, hayatlarını geliştirecek kararlara doğru dürtmek üzerine yeni bir bilim dalı olan seçim mimarisini nasıl uygulayabileceğimiz hakkında çığır açan bir tartışma.
Her gün, bireysel yatırımlardan, çocuklarımızın okullarına, yediğimiz öğünlerden, savunduğumuz davalara kadar değişen çeşitli konularda kararlar alıyoruz. Ne yazık ki, çoğu zaman beceriksizce seçimler yapıyoruz. Bunun sebebi, yazarların da açıkladığı gibi, insan olarak hepimizin, hata yapmamıza sebep olan çeşitli ön yargılara teslim olması. Hatalarımız bizi, daha yoksul, daha az sağlıklı hale getiriyor; çoğu kez, eğitim, kişisel finansman, sağlık hizmetleri, ipotekli konut finansmanı, kredi kartları, aile ve hatta dünyayı kapsayan konularda kötü kararlar alıyoruz. 
Thaler ve Sunstein, bizi farklı bir dünyaya davet ediyor. İnsanların nasıl düşündüklerini bilerek, kendileri için, aileleri ve toplumları için en iyisini seçmelerini kolaylaştıran seçim ortamları tasarlayabileceğimizi gösteriyorlar.
Thaler ve Sunstein hayatın en önemli kesitlerinden verdikleri birbirinden renkli örneklerle bizi daha kazançlı yönlere dürtecek, özenli bir "seçim mimarisi"nin, seçim özgürlüğünü kısıtlamadan, nasıl oluşturulabileceğini ispatlıyor. 
Dürtme, hem bireylere hem de devletlere, bamteli haline gelmiş birçok konuda -ne sağ kanattan ne de sol kanattan- benzersiz yeni bir bakış açısı öneriyor. Bu, yıllardır çıkan kitaplar arasında en merak uyandırıcı ve kışkırtıcı kitaplardan biri. 
"Zihinlerimizin ve toplumun birlikte daha iyi işlemesi için neler yapılması gerektiğini görmek isteyen kişilerin mutlaka okuması gereken bir kitap.
Bu kitap sizin doğru karar verme gücünüzü geliştirecek ve dünyayı daha iyi bir yer haline getirecek."
Daniel Kahneman

Kaynak

2) Adam Smith- Ahlaki Duyguların Teorisi

Eserde etik, özgürlük, temel haklar, adalet ve devlet ve birey ilişkisine dair derin gözlem ve araştırmalar bulunmaktadır. Dünyayı aydınlatan ve bireyin otoriteye baskın gelişinin ardından hikaye ve liberal öğretilerin temel taşları detaylı ve açıklayıcı bir şekilde irdelenmiştir.

3)  Steven D. Levitt- Görünmeyen Ekonomi

Dünya Gerçekte Nasıl İşliyor? Politikadan çocuk yetiştirmeye, emlakçılardan, öğretmenlere, uyuşturucu satıcılarından sumo güreşçilerine kadar geniş bir yelpazede günlük yaşamın arkasındaki gerçekleri sorgulayan,ekonomiye sıradışı bir biçimde yaklaşarak dünyanın gerçekte nasıl işlediğini anlatan bir kitap.

Untitled_2

4) Devrim Dumludağ/Özge Gökdemir- İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar

Gerek tüketici gerek üretici şapkasıyla iktisadı oyuncuların davranışlarına atfedilen ve ana akım iktisadın temel varsayımlarından biri olan “rasyonalite”nin sorunsallaştırılmasını hedefleyen “davranışsal iktisadın” Türkçe literatürüne kapsamlı ve nitelikli bir giriş yapmasına vesile olan bu çalışma önemli bir referans noktası olacaktır. Çalışmanın; saha bulgularından laboratuvar deney sonuçlarına, felsefi tartışmalardan psikoloji alanındaki gelişmelere kadar geniş bir repertuara dayanması, geniş bir okuyucu kitlesiyle buluşması anlamına gelmektedir.

Prof. Dr. Fikret Adaman / Boğaziçi Üniversitesi 

Kaynak

behavioral-econ_663x373

5)  N. Emrah Aydınonat- İktisat Nedir?

Öğrencilere bakılırsa iktisat sıkıcıdır, kasvetlidir, gerçek dünya ile zerre kadar ilişkisi yoktur. İktisatçıysa eninde sonunda “dolar ne olur?” diye ahiret sorusu sorulan uzmandır. İktisat külliyatı, insanın içine sınav korkusunun çöreklendiği kalın ve heybetli kitaplardan oluşur. Emrah Aydınonat, kişisel deneyimlerinden yola çıkarak iktisadı başka türlü anlatmaya niyetlenmiş. Platon’un diyaloglarından feyiz alarak, ilginç, eğlenceli, yenilikçi bir iktisat kitabı yazmış.

Kaynak

6) Daniel Kahneman- Hızlı ve Yavaş Düşünme

Rasyonel yargı ve karar alımını sorgulayan ufuk açıcı psikoloji çalışmasıyla 2002 Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülen Daniel Kahneman, çağımızın en önemli düşünürleri arasında yer alıyor. Fikirleriyle ekonomi, tıp ve siyaset dahil, pek çok alanı etkilemiş olan yazar, bu kitapta yıllardır sürdürdüğü araştırmaların sonuçlarını bir araya getiriyor. Okuyucuyla canlı bir sohbete giren yazar, sezgimize ne zaman güvenip güvenmeyeceğimizi ve yavaş düşünmenin ne zaman daha iyi olacağını öğretiyor. İş ve özel yaşamımızda seçimlerimizi nasıl yaptığımızı ve başımıza sık sık dert açan zihinsel hatalardan korunmanın farklı tekniklerini nasıl kullanacağımızı gösteriyor.

Kaynak

7) Hannu Vartiainen- Peter Diamond- Davranışsal İktisat ve Davranışsal İktisadın Uygulamaları

Editörlüğünü Nobel ekonomi ödüllü iktisatçı Peter Diamond'ın Hannu Vartiailen ile yaptığı davranışsal iktisat alanında temel yapı taşı olan bu kitabın Türkçeye çevrilmesiyle birlikte Türkçe davranışsal iktisat literatürüne önemli bir katkı sağlanmıştır. Davranışsal iktisat alanında uzmanların araştırmaları sonucunda oluşturulmuş bu çalışma, davranışsal iktisadı hem kapsamlı bir şekilde açıklamakta hem de davranışsal kamu ekonomisinden, kalkınma iktisadına, davranışsal hukuktan, ücretlerin belirlenmesine, karşılıklılığa ve adalete, sağlık ekonomisinden, örgütlerin iktisadi davranışlarıyla olan ilişkisine kadar geniş bir yelpazede sunmaktadır.

Kaynak

Screen-Shot-2015-12-03-at-4.40.41-PM-1500x770

Davranışsal ekonominin temelini 1969 yılında Herbert Simon atmış olsa da asıl popülaritesini 2000'li yıllarda kazanmaya başlamıştır. Umarım bu alanda yapılan çalışmalar daha da artar ve sosyal bilimlerde okuyanlara da ders olarak sunulur.

Sevgilerimle...

Özgün İçerik: Uğur Can Dilsiz

 

Öğrenci Kariyeri

Öğrenci Kariyeri yazarlarından Öğrenci Kariyeri..

0 Yorum

Yorum Yap

😄

Bültenimize kayıt olun!

Güncel haberleri takip etmek için bültenimize kayıt olun, böylece daima güncel bilgilerle donanmanıza yardımcı olabilelim.