Hindistan Fatihi:Gazneli Mahmud

Gazneliler devleti hükümdarı, Hindistan Fatihi lakabıyla da tanınır. Tam adı Yemin El-Devlet Abdül Kasım Mahmud İbn Sebük Tigin’dir. 2 Kasım 971’de doğmuş ve 30 Nisan 1030’da Gazne'de vefat etmiştir. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk imparatoru olmasının yanı sıra İslamiyet’i Hindistan’a yaymak için 17 tane sefer düzenlemiştir. Yaptığı 17 seferle devletinin sınırlarını kuzey Hindistan, Sindabad ve Keşmir bölgelerine yayan ve İslamiyet’in bu bölgelerde yayılmasını sağlayan hükümdardır. Tarihte “Sultan”  ünvanını ilk alan kişidir.

Gazneli Mahmud da Çarlık Rusya’sının ünlü yöneticisi II. Katerina gibi entelektüel bir hükümdardır. Gazneli Mahmud, fetihleri yanında, bilgin bir kişi olup bilime ve sanata da büyük önem vermiştir. Birçoğuna kendisinin de katıldığı sarayında düzenlenen ilmi toplantılar yaptırmıştır. 2 yıl Horasan valiliği görevini yaptıktan sonra Gazneli Devleti’nin başına geçen Gazneli Mahmud ayrıca Türk dilinin ne kadar kuvvetli bir dil olduğunu Farslara ispat etmek için Firdevsi'ye kitap yazdırmıştır. Türk dilinin kuvvetini ispatlamak isteyen bir hükümdardır. Firdevsi kitabını bitirir. Sonucunda ise Fars dilinin Türk dilinden daha kuvvetli olduğunu Gazneli Mahmud’a belirtir. Gazneli Mahmud ise onu hapse attırır. Dolayısıyla Firdevsi, Gazneli Mahmud ve Türki kökenlilerde bir yara oluşturmuştur. Türk-İslam dünyasının yetiştirdiği en büyük hükümdarlardan olan Sultan Mahmud ömrünün kırk beş yılını savaş meydanlarında geçirmiştir.

Sultan Mahmud, sırasıyla Horasan ile bugünkü Afganistan ve Belucistan ile Harezm’e kadar tüm Maveraünnehr’i ele geçirmiştir. Ardından Rey, İsfahan, Save, Kazvin, Zencan ve Ebher’i alarak, İran topraklarının büyük bölümüne hakim olmuştur. Gur bölgesine 1011 ve 1020 yıllarında iki sefer düzenlediyse de burayı tam olarak itaat altına alamamıştır. Samaniler üzerinde hâkimiyetini büyük ölçüde kabul ettirdikten sonra Hindistan üzerine İslam’ı yaymak amacıyla seferler yapmıştır. Eylül 1000 tarihinde ilk Hint Seferine çıkan Sultan Mahmud, bu tarihten 1027 yılına kadar Hindistan’a on yedi büyük sefer düzenlemiştir. Düzenlediği seferlerde İslamiyet’in Hindistan’da yayılmasına çalışıp elde ettiği zengin ganimetlerle de ülkesini bayındır duruma getiren, Gazne, Belh ve Nişabur gibi kentlerin seçkin mimarlık eserleriyle süslenmesini sağlayan Gazneli Mahmud’un imparatoru olduğu Gazne'ye bir de bu yönden faydası olmuştur. Daha önceden bahsettiğimiz gibi sanat ve ilim konusunda birçok yazarla ilişkiler kurulmuştur. Sanatçıları korumuş ve onları teşvik etmiştir. Escedi, Gadaii, Ferruhi, Firdevsi, El- Biruni, Unsuri gibi şairlere çeşitli açılardan destek olarak Farsçanın ve klasik İran edebiyatının doğuşuna katkıda bulunmuştur.

1030'da öldüğü zaman geride 5 milyon kilometre karelik büyük bir imparatorluk bırakmıştır. Tahtı ele geçirmek amacıyla oğlu şehzade Mustafa, Gazneli Mahmud'un yemeğine zehir katarak yavaş yavaş öldürmüştür. Sarayda ve orduda kendine yakın devlet işlerinden ve ordudan anlamayan komutan ve yardımcıları getirmiştir. Bundan sonra Gazneli Devletinin yenilgileri ard arda gelmeye başlamıştır. Bir yıl sonra şehzade Mustafa babasının kaderine yakın bir kader yaşayarak Dandanakan Savaşı'ndan sonra saraya aldığı Emmi oğulları tarafından sırtından hançerlenerek öldürülmüştür. Devlet artık yıkılma sürecine girmiştir.

Sonuç olarak Gazneli Mahmud, gerek iyi idaresi, gerekse hak severliği ve adaletiyle yüzyıllarca sevilmiş örnek devlet insanların biri olmuştur.