Harika Cuma’nın geçmişi, ABD’de Şükran Günü’nden sonra gelen ilk Cuma gününe, Black Friday’e dayanır.
Kavram, ilk olarak 24 Eylül 1869’da ABD’de altın piyasasının çökmesiyle ortaya çıkmıştır. İki ünlü finansör Jay Gould ve Jim Fisk, altın fiyatlarının artacağını düşünüp kar edebilmek amacıya ülkenin altınlarının alabildikleri kısmını birlikte çalışarak aldılar. Bir cuma günü komplo çözüldü, borsa serbest bırakıldı. Ancak Wall Street baronlarından çiftçilere, herkes iflas etti.
Black Friday’in kökeni ile ilgili en yaygın hikaye perakendecilere dayanır. Hikayeye göre, kötü bir yılın ardından Şükran Günü’nden sonraki gün indirim yapılırsa iyi bir kazanç elde edileceği düşünülmüştür. Pare-akendecilik şirketlerinin muhasebelerini kırmızı, karlarını siyah olarak kayda geçirdikleri doğru olsa da Kara Cuma’nın kökeninin bu versiyonu, resmi olarak onaylanmış ama yanlış bir hikaye.
Son yıllarda, 18002’lü yılların Güney plantasyon sahiplerinin, Şükran Günü’nün ertesi günü köle satın aldıklarını iddia eden bir başka efsane ortaya çıktı. Black Friday’in kökeninin bu versiyonu anlaşılır bir şekilde parekende tatilinin boykot edilmesi çağrısında bulunmasına rağmen, aslında hiçbir dayanağı yoktur.
Black Friday’in ardındaki gerçek hikaye, perakendecilerin size inandırdığı kadar parlak değil. 1950’lerde Philadelphia’da bir polis, her yıl cumartesi günü düzenlenen büyük Ordu Donanması futbol oyununun öncesinde banliyölerin ve turistlerin ordusu şehre akın ettiğinde, bu kaosu tanımlamak için bu terimi kullandı.
1961 yılında kentin tüccarlarının olumsuz çağrışımları ortadan kaldırmak amacıyla “Kara Cuma” tabirini “Büyük Cuma” şeklinde değiştirme teklifleri reddedildi. Bu nedenle terim ülkenin geri kalanına yayılmadı ve 1985’e kadar yaygın bir terim de değildi.
1980’lerin sonlarında perakendeciler Black Friday’ i yeniden yaygınlaştırmanın ve onları ve müşterilerini olumsuz olarak değil, olumlu olarak yansıtan bir şeye dönüştürmenin bir yolunu buldular. “Kırmızıdan siyaha” diye bahsedilen kavramın Şükran Günü’nden sonraki günde Amerika’daki mağazalarına kar getireceğine karar verdiler. Halbuki, mağazalar Noel’den önceki Cumartesi gününde geleneksel olarak büyük satışlar gerçekleştiriyorlardı zaten.
Black Friday öyküsü Şükran günü sayesinde tutundu ve kısa sürede Philadelphia’daki karanlık kökeni büyük ölçüde unutuldu. O zamandan beri, bir günlük yapılan satış kampanyası dört günlük bir etkinliğe dönüştü ve Siber Pazartesi gibi diğer “perakende tatilleri” ortaya çıkardı. Mağazalar, bahsi geçen bu cuma günleri git gide daha erken açılmaya başladı ve artık Şükran yemeğinden sonra alışveriş delileri yola çıkarak mağazaların önünde geceden sıraya geçerek Black Friday’i beklemeyi gelenek haline getirdiler.
Yani günümüzde bahsi geçen Black Friday’in geçmişi hiç de parlak değil ancak izlenilen doğru stratejilerle Kara Cuma tabiri Efsane Cuma, Harika Cuma gibi şekillerde değiştirilerek bir alışveriş çılgınlığına dönüştürülmüştür.
İçerik: Ayşe Atar & Armoni Bayar.
