Öğrenci Kariyeri
Sizce içinde sizin bulunduğunuz otonom aracınız, sizin hayatınızı karşıdan karşıya geçmekte olan yayanın hayatından üstün kılıp, ona göre karar vermeli mi? Fiziksel aktivitenizin ve konumunuzun kaydedildiği akıllı saatlerin datası, mahkemede aleyhinize delil olarak kullanılabilir mi? Drone'ların yeni paparazziler olmasına izin vermeli miyiz? Bir insan, keşfettiği bir insan geninin patentini alabilir mi?
Yukarıdaki sorular, Endüstri 4.0'ın hayatımıza getirdiği yeniliklerden sonra bilim insanlarının ve hukukçuların gündeminde sıkça yer almaya başladı. Kodlanmaya dayalı yeni çağa girmemizle birlikte, küresel olarak uygulamaya konması gereken "kodlama dünyasının etik kurallarına" ihtiyacımız doğdu. Bu etiğe de, en az sosyal konulara ilgi gösterdiğimiz kadar önem vermeliyiz.
Aşağıda gördüğünüz örnek resimde, yayalar kırmızı ışıkta geçiyor ve otonom sürücüsüz araç bir karar vermek zorunda kalıyor. Yoluna devam edip yayaları mı ezmeli? Yoksa, yan şeride geçip diğer otonom araca çarparak içindeki yolcuları mı öldürmeli? Buna nasıl karar vermesi gerekiyor ve bunun cezai sorumluluğu kimin üzerinde olur? Otonom sürüş ve endüstri 4.0'ın harika yararları olacağı aşikar ama, tüm sistem iletişim kurabileceği yapay zekalardan oluşursa hata payı ancak sıfırlanabilir. Bu da insanların dünyasında mümkün olmayacak gibi duruyor.
Geçen yıl, Amerika'da Carnegie Mergon Üniversitesi, "Yapay Zeka Etiği" adında bir araştırma merkezi kurdu. Başkan Obama zamanında da, Beyaz Saray yine bu konuyla ilgili bir rapor yayınladı. Ardından, Google ve Facebook, yapay zekanın etiğiyle ilgili bir yazılım sistemi konusunda işbirliği yapacaklarını açıkladı. Yapay zekanın insanlığa getireceği fırsatlar ve zararlar eşit ölçüde çok büyük. Aralarında Stephen Hawking, Elon Musk'ın bulunduğu uzmanlar, geçtiğimiz günlerde yapay zekanın faydalarının öne çıkarılmasına yönelik çağrı yapan bir bildiri imzaladı.
Bildiriden bir kesit:
"Yapay zekanın potansiyel faydaları çok büyük. Medeniyetin insanlara sunduğu her şeyin insan beyninin bir ürünü olduğunu düşündüğümüzde, bu beynin yerini yapay zeka aldığı zaman insanoğlunun ne durumda kalacağını tahmin edebilmemiz oldukça güç; ama yapay zekanın hastalıkları ve fakirliği sona erdirmesi kesinlikle akıl almaz. Yapay zekanın bu öneminden ötürü, faydalarını öne çıkarmak ve zararlarını yok etmek üzerine çalışmamız oldukça önemli."
Bu büyük isimlerin büyük çağrılarına rağmen global işbirliği oldukça zayıf. Hatta, Endüstri 4.0'ın uygulandığı alanlarda, yapay zekanın ve internetin çok ilerisine gidilmiş durumda. Endüstri 4.0'ın hayatımızda çok daha yaygın hale geldiği zaman, etik konusunda çok fazla zorluklarla karşı karşıya kalacağız ve en sonunda insanlık yeni etik kuralları yani Etik 2.0 etrafında şekillenmiş olacak. Tabii ki de bu etik kuralları beraberinde yeni hukuk yasalarını getirecek.
Şu anki etiğimiz, dinlerden ve felsefeden dolayı geldiği için, teknoloji çağına çok kolay adapte olması mümkün değil. Bu yüzden Etik 2.0 için çalışmalara bir an önce başlamamız gerekiyor ki, çok büyük problemlere karşı hazırlıklı olalım. Örneğin, Facebook ve Google'ın algoritmaları, bütün karar verme mekanizmamıza etki ederken buna ne ölçüde izin verebiliriz? Ya da, bütün dünya otonom sürüşüne geçtiği zaman işsiz kalacak olan şoförler için nasıl bir gelecek planlıyoruz?
Bu problemleri çeşitli alanlarda düşündüğümüzde, aşağıdaki gibi bir tablo ortaya çıkıyor.
İnsan Bilimleri İçin: Gen yapılandırması, insan ırkının yönlendirilmesinde ve seçilmiş genlerden oluşturulmuş "dizayn edilmiş bebek"lerde yasal olmalı mı? Siddhartha Mukherjee, kitabı "GEN"de, bu konuyu şöyle özetliyor: "Doktorlar anne karnındaki çocuğunuzun testler sonucunda IQ'sunun 80'in altında olacağını (ortalamanın çok çok altında) tahmin etse ve genleriyle oynanmasına izin verdiğiniz takdirde bunun değişebileceğini söylese? Ve bu gen düzenlemesi sadece zengin insanlar için ulaşılabilir halde olsa?"
Yapay Zeka ve Data Hakkında: Yapay zekanın internet üzerindeki datamızdan yaptığı çıkarımlar, bizim üniversiteye kabulümüzden, iş tekliflerimize kadar etki etmesi etik midir? İnternet üzerindeki datamız, bu gibi kurumlarla paylaşılmalı mıdır? Örneğin, GPRS verinizle sürekli bulunduğunuz konumun datası saklanıyor. Bu datalar analiz edildiğinde, her hafta neler yaptığınızdan nerelere gittiğine kadar bir grafik ortaya çıkabilir ve bu grafik yüksek ihtimalle önümüzdeki hafta ne yapacağınızla da ilişkilidir. Bu bilgi, kişisel alanınıza bir saldırı değil midir?
Robotlar ve Makineler: Otonom sürüşün karar verme mekanizmasını neye göre dizayn edeceğiz? Robotların da, insanların olduğu gibi bir "Haklar Beyannamesi"ne ihtiyacı olacak mı? İnsanların, robotlarla evlenme hakkı ve robotların mülk edinme hakkı konusunda ne diyeceğiz? Ve en önemlisi ve en kritiği, buna kim karar verecek? Sonradan mühendislik konusunda okumalar yapan avukatlar ve bürokratlar mı, yoksa bu yapay zekayı yaratan mühendisler mi?
Özgün Çeviri ve Eklemeler: Özge Özışıklıoğlu
Kaynakça
Yukarıdaki sorular, Endüstri 4.0'ın hayatımıza getirdiği yeniliklerden sonra bilim insanlarının ve hukukçuların gündeminde sıkça yer almaya başladı. Kodlanmaya dayalı yeni çağa girmemizle birlikte, küresel olarak uygulamaya konması gereken "kodlama dünyasının etik kurallarına" ihtiyacımız doğdu. Bu etiğe de, en az sosyal konulara ilgi gösterdiğimiz kadar önem vermeliyiz.
Aşağıda gördüğünüz örnek resimde, yayalar kırmızı ışıkta geçiyor ve otonom sürücüsüz araç bir karar vermek zorunda kalıyor. Yoluna devam edip yayaları mı ezmeli? Yoksa, yan şeride geçip diğer otonom araca çarparak içindeki yolcuları mı öldürmeli? Buna nasıl karar vermesi gerekiyor ve bunun cezai sorumluluğu kimin üzerinde olur? Otonom sürüş ve endüstri 4.0'ın harika yararları olacağı aşikar ama, tüm sistem iletişim kurabileceği yapay zekalardan oluşursa hata payı ancak sıfırlanabilir. Bu da insanların dünyasında mümkün olmayacak gibi duruyor.
Geçen yıl, Amerika'da Carnegie Mergon Üniversitesi, "Yapay Zeka Etiği" adında bir araştırma merkezi kurdu. Başkan Obama zamanında da, Beyaz Saray yine bu konuyla ilgili bir rapor yayınladı. Ardından, Google ve Facebook, yapay zekanın etiğiyle ilgili bir yazılım sistemi konusunda işbirliği yapacaklarını açıkladı. Yapay zekanın insanlığa getireceği fırsatlar ve zararlar eşit ölçüde çok büyük. Aralarında Stephen Hawking, Elon Musk'ın bulunduğu uzmanlar, geçtiğimiz günlerde yapay zekanın faydalarının öne çıkarılmasına yönelik çağrı yapan bir bildiri imzaladı.
Bildiriden bir kesit:
"Yapay zekanın potansiyel faydaları çok büyük. Medeniyetin insanlara sunduğu her şeyin insan beyninin bir ürünü olduğunu düşündüğümüzde, bu beynin yerini yapay zeka aldığı zaman insanoğlunun ne durumda kalacağını tahmin edebilmemiz oldukça güç; ama yapay zekanın hastalıkları ve fakirliği sona erdirmesi kesinlikle akıl almaz. Yapay zekanın bu öneminden ötürü, faydalarını öne çıkarmak ve zararlarını yok etmek üzerine çalışmamız oldukça önemli."
Bu büyük isimlerin büyük çağrılarına rağmen global işbirliği oldukça zayıf. Hatta, Endüstri 4.0'ın uygulandığı alanlarda, yapay zekanın ve internetin çok ilerisine gidilmiş durumda. Endüstri 4.0'ın hayatımızda çok daha yaygın hale geldiği zaman, etik konusunda çok fazla zorluklarla karşı karşıya kalacağız ve en sonunda insanlık yeni etik kuralları yani Etik 2.0 etrafında şekillenmiş olacak. Tabii ki de bu etik kuralları beraberinde yeni hukuk yasalarını getirecek.
Şu anki etiğimiz, dinlerden ve felsefeden dolayı geldiği için, teknoloji çağına çok kolay adapte olması mümkün değil. Bu yüzden Etik 2.0 için çalışmalara bir an önce başlamamız gerekiyor ki, çok büyük problemlere karşı hazırlıklı olalım. Örneğin, Facebook ve Google'ın algoritmaları, bütün karar verme mekanizmamıza etki ederken buna ne ölçüde izin verebiliriz? Ya da, bütün dünya otonom sürüşüne geçtiği zaman işsiz kalacak olan şoförler için nasıl bir gelecek planlıyoruz?
Bu problemleri çeşitli alanlarda düşündüğümüzde, aşağıdaki gibi bir tablo ortaya çıkıyor.
İnsan Bilimleri İçin: Gen yapılandırması, insan ırkının yönlendirilmesinde ve seçilmiş genlerden oluşturulmuş "dizayn edilmiş bebek"lerde yasal olmalı mı? Siddhartha Mukherjee, kitabı "GEN"de, bu konuyu şöyle özetliyor: "Doktorlar anne karnındaki çocuğunuzun testler sonucunda IQ'sunun 80'in altında olacağını (ortalamanın çok çok altında) tahmin etse ve genleriyle oynanmasına izin verdiğiniz takdirde bunun değişebileceğini söylese? Ve bu gen düzenlemesi sadece zengin insanlar için ulaşılabilir halde olsa?"
Yapay Zeka ve Data Hakkında: Yapay zekanın internet üzerindeki datamızdan yaptığı çıkarımlar, bizim üniversiteye kabulümüzden, iş tekliflerimize kadar etki etmesi etik midir? İnternet üzerindeki datamız, bu gibi kurumlarla paylaşılmalı mıdır? Örneğin, GPRS verinizle sürekli bulunduğunuz konumun datası saklanıyor. Bu datalar analiz edildiğinde, her hafta neler yaptığınızdan nerelere gittiğine kadar bir grafik ortaya çıkabilir ve bu grafik yüksek ihtimalle önümüzdeki hafta ne yapacağınızla da ilişkilidir. Bu bilgi, kişisel alanınıza bir saldırı değil midir?
Robotlar ve Makineler: Otonom sürüşün karar verme mekanizmasını neye göre dizayn edeceğiz? Robotların da, insanların olduğu gibi bir "Haklar Beyannamesi"ne ihtiyacı olacak mı? İnsanların, robotlarla evlenme hakkı ve robotların mülk edinme hakkı konusunda ne diyeceğiz? Ve en önemlisi ve en kritiği, buna kim karar verecek? Sonradan mühendislik konusunda okumalar yapan avukatlar ve bürokratlar mı, yoksa bu yapay zekayı yaratan mühendisler mi?
Özgün Çeviri ve Eklemeler: Özge Özışıklıoğlu
Kaynakça
Sıla Tanrıverdi
0 Yorum
Yorum Yap