Sosyal Etki ve Uyma 1

Sosyal psikolojiyi ele alışlarda kişisel farklılıklardan ziyade benzer davranışların nedenleri üzerinde durulmaktadır. Sosyal etki sonucu meydana gelen gruba uyma davranışı, kişilerin benzerliğini ve dolayısı ile sosyal davranış düzenliliğini yaratır. Sosyal davranışın düzenli olması sonucunda bireyler başkalarının davranışlarını önceden tahmin edebilirler ve kendi davranışlarını ona göre ayarlayabilirler. Bu şekilde, uyma davranışının toplumsal yaşam için zorunlu olduğu ortadadır.

Sosyal etkiye örnek olarak:

*4 yaşındaki uykulu çocuk eve misafirler gelince masa ve sandalyelerin üzerinden dolaşmaya ve herkesin dikkatini çekmek için elinden gelen yaramazlığı yapmaya başlar.

*Lise öğrencisi Ali, izlediği bir filmi o kadar etkileyici bulmadığı halde, diğer iki arkadaşı olumlu fikir belirtip onun da fikrini sorunca beğendiğini söyler.

Bu iki olayda da sosyal davranışı görmekteyiz ve ikisinin de ortak noktası sosyal etkidir. Bireyin davranışı başkalarının davranışından etkilenmekte ve bir sosyal etkileşim ortaya çıkmaktadır.

Sherif’in ‘’grup normlarının oluşması’’ deneyi:



Grup normlarının oluşması ve bu normlara uyma davranışları konusundaki en önemli çalışmalarındandır.

Tamamen karartılmış bir odada hareketsiz duran bir ışık noktasına bir süre gözümüzü kıpırdatmadan bakarsak, ışık aslında yerinde durduğu halde hareket ediyormuş gibi gözükür.

Araştırmada ilk önce birbirlerini hiç tanımayan denekler teker teker karanlık bir odaya alınmıştır. Kendilerine bir algı deneyi yapılacağı söylenerek ufak bir ışık kısa aralıklarla gösterilmiş ve ışığın ne yönde ve kaç cm. hareket ettiği sorulmuştur. Denekler öncelikle birbirini tutmayan sayılar vermişler ve daha sonra (10. gösterilişten sonra) söylediği uzunluklar birbirleriyle tutarlı olmuştur. Her denek kendince bir standart geliştirmiştir.

Daha sonra denekler birkaç kişilik gruplar halinde odaya alınmış ve uzunluk yargılarını yüksek sesle yapmaları istenmiştir. Burada görülen birbirinden farklı standart geliştirmiş kişilerin bir araya geldiklerinde bu standarttan vazgeçerek grup halinde tek bir standart geliştirdikleridir. Kişisel standartlar yerlerini tek bir standarda bırakmış olur.

Sosyal etki ve uyma davranışı açısından bu deneyin önemi büyüktür. Kendi başlarına birer yargı standardı geliştirmiş olan denekler, grup halindeyken ortak bir standarda bir yargıya doğru yönelmekte ve bu şekilde bireysel olarak geliştirdikleri subjektif gerçeğin yerine grubun geliştirdiği “sosyal gerçek” geçmektedir.

Belirsiz fiziksel gerçeğin yerini sosyal gerçek almış, grubun normu bireylerce gerçek olarak kabul edildiğinden bu norma uyulmuştur.

Asch’nin Uyma Deneyi:



İnsan doğru bildiği bir şeyin tersini iddia eden bir grupla karşılaşırsa ne yapar? Bu deneyde fiziksel gerçek belirgindir. Bir kişi denek, diğerleri araştırmacının asistanlarıdır.

Farklı uzunluktaki çizgilerin yer aldığı kart çiftleri gösterilir ve her iki kartta birbiriyle aynı uzunlukta olan çizginin bulunması istenir. İlk birkaç denemede asistanlar doğru cevap vererek deneğin güvenini kazanırlar. Ancak ilerleyen safhalarda sürekli yanlış cevap verir asistanlar. Denek diğer katılımcıların asistan olduğunu bilmemektedir. Ancak denek gerçeğe aykırı olduğu halde cevaplama sırası kendisine geldiğinde yanlış cevabı vererek diğerlerinin davranışlarına uyum gösterir.

Bu araştırmada her 3 denekten birisi (katılımcıların %35'i gibi azımsanmayacak bir yüzdesi) gruba uymak için yanlış cevap verir.

İki deney arasındaki fark: Sherif’in araştırmasında fiziksel gerçek belirsiz olduğundan, birey grubun kararına ihtiyaç duyuyor ve doğru olduğuna inandığı için uyum sağlar.

Sherif’in deneyinde uyma davranışının altında fikren kabul etme ya da tutumu gruba göre değiştirme olayı yatar. Grup normu kişi tarafından benimsenmekte ve kendine mal edilmektedir.

Asch’in araştırmasında ise birey grubun fikrine yanlış olduğunu bildiği halde uyar. Asch’in deneyinde ise uyma sadece davranış düzeyinde olmakta ve bir tutum değişikliği, benimseme ya da kendine mal etme söz konusu olmamaktadır.

Özel İçerik: İlkim Kıl