Tarihe yön vermiş insanlardan biri olan Rosa Parks’ı anlatmadan önce size; Rosa Parks’ın başlattığı bu hareketin, ortaya çıkardığı direnişi açıklayan, sivil itaatsizlik kavramından bahsetmek istiyorum.
Sivil İtaatsizlik: Sivil yönetim tarafından uygulanan yasaların özüne uyarak yasalara riayet etmeme, karşı koyma anlamına gelmektedir. Sivil itaatsizliğin 2 temel kuralı vardır ve bu kuralların dışında yaşanan olayların hiçbiri sivil itaatsizlik olarak kabul edilemez.
Kural 1
Sivil itaatsizlik resmi olana karşı yapılır.
Kural 2
Sivil itaatsizlik hukuk dairesi içerisinde geçerlidir. Yaptığınız şey devletiniz tarafından suç kabul edilmeyecek ve bu olay suç olmayacak. Birisine karşı yapılan ağır hakaret veya saldırı, sivil itaatsizlik değildir. Sivil itaatsizliğin yegane kriteri suç işlememektir.
Sizleri sıkmadan kısaca sivil itaatsizlikten bahsetmeye çalıştım. Son olarak, sivil itaatsizliğin fikir babası Amerikalı yazar Henry David Thoreau’dur. Mahatma Gandhi, Rosa Parks ve Paul Lafargue’nin farklı bakış açılarıyla ortaya koydukları pasif direniş hareketleri sivil itaatsizliğe en uygun direniş hareketleri olarak tarihe geçmiştir. Bu insanlar şiddet kullanmadan, hakaret etmeden istediklerini direnerek almışlardır. Şimdi gelelim asıl konumuz olan Amerikalı İnsan Hakları Savunucusu Rosa Parks’a!
1955 yılında ABD’nin Alabama eyaletinde Rosa Parks’ın, oturduğu yerden kalkmayıp bir beyaza yer vermemesi ile başlayan siyahilerin hak arayışı, otobüslere binmeme ve yürüyerek seyahat etme eylemleriyle devam etmiştir. Bu tarihler de ABD’de siyahlar ve beyazlar diye bir ayrım yapılıyordu. Gidilen tuvaletler, binilen otobüsler, alışveriş merkezleri siyahlar ve beyazlar diye bir ayrıma tabii tutuluyordu. Bu ırkçı ayrımın bitmesi gerektiğine inanan bir insan vardı Rosa Parks. Rosa Parks yasal olarak o gün o beyaza yer vermediği için hapse atıldı ve bu hareket ABD’de büyük bir yankı uyandırdı. Sivil itaatsizlik çerçevesinde Martin Luther King ve 1 milyondan fazla insan beyaz saraya doğru yürüyüşe geçti ve bu insanların içinde sadece siyahlar yoktu. Hak arayışı içinde olan ve bu ırkçı ayrımın bitmesini isteyen her vatandaş yürüyüşe katıldı. Beyaz sarayın önüne geldiklerinde Martin Luther King bir konuşma yaptı ve şiddete başvurmaksızın, yasal olanı ihlal etmeksizin istediklerini aldılar. Rosa Parks’ın başlattığı bu hareket ABD’de var olan ırkçı ayrımı bitirmiş oldu.
Rosa Parks bu direnişin sembolü haline geldi. Rosa Parks’ın başlattığı bu hareketin öncülüğünü yapan Henry David Thoreau’dur. Henry ABD’nin düzeniyle ve kurallarıyla alakalı sorunları olan ve bunları reddeden bir insan. Henry David Thoreau’nun meşhur kitabı olan ”Sivil İtaatsizlik” okumanızı şiddetle önereceğim bir kitap olarak şurada kalsın.
Rosa Parks ırkçılığı bitiren bu hareketinden dolayı bir çok ödüle layık görülmüştür.
- 1996 yılında Başkanlık Hürriyet Madalyası’na layık görüldü.
- 1999 yılının başında da Kongre’nin altın madalyasını almaya hak kazandı ve bu ödülünü de Bill Clinton’ın elinden aldı.
- 1999’da Tim Dergisince 20.yüzyılın İnsan Hakları Savunucusu seçildi.
24 Ekim 2005’te(92 yaşında) hayatını kaybeden Rosa Parks, ABD tarihinde cenazesi resmi törenle uğurlanan tek isimdir.
Özel İçerik: Ulaş Özcan
