Fallar Neden Doğru Çıkar? Barnum Etkisi İle İlişkisi Nedir?

İnsanlığın çaresizliğine bir sömürü olarak ticareti dünyanın her yanında farklı çeşitlerle yapılan bu inanış nereden geliyor? Neden fallar doğru çıkıyor?

Barnum Etkisi

Diğer adıyla Forer Etkisi olarak da bilinen bu çalışma, 1948 yılında B.R.Forer tarafından öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Forer, öğrencilere içerisinde bulunan maddelerin kaçının kendilerine uyduğunu cevaplandırmalarını istediği yazılı kâğıdı dağıtır.

Maddeler kişilik özellikleriyle doludur ve bu özelliklerin size ne kadar uyduğunu düşünüyorsunuz diye sormuştur. Öğrencilerin çoğunluğu neredeyse tüm maddelerin kendisine uyduğunu söylemiştir. Çünkü maddelerin tamamı neredeyse her insana uyabilecek durumlar ve herkesin kendinde bulmak istediği özellikler ile doludur.

Aslında falların tamamı da böyledir. Aynı bir Barnum etkisi gibi falcılar da insanlara ucu açık ve ortalama kehanetler söyler. Onlara inanmamak ve onları onaylamamak zordur fakat gerçekte tamamen bir illüzyondur. Her yandan insaların medet umduğu falların herhangi bir bilimsel yönü yoktur.

Örneğin Feror’un öğrencilerine sunduğu özellikleri kendi üzerinizde deneyebilir ve puanlandırabilirsiniz.

“Başkalarının sizi beğenmesine, size hayran olmasına ihtiyaç duyuyorsunuz, ama aynı zamanda kendinize karşı eleştirel olmaya da eğilimlisiniz. Kişiliğinizin bazı zayıf yönleri var ama genelde bunları telafi etmeyi başarıyorsunuz. Kendi yararınıza çevirebileceğiniz halde kullanmadığınız önemli bir kapasiteye sahipsiniz. Dışardan disiplinli ve özgüvenli gözükürken, içten içe kaygılı ve güvensizsiniz. Bazen doğru kararı verip vermediğiniz ya da doğru şeyi yapıp yapmadığınız konusunda kafanızda ciddi şüpheler uyanıyor. Belli bir miktarda değişiklik ve farklılığı tercih ediyorsunuz; kısıtlamaların, sınırlandırmaların içinde kalmak sizi mutsuz ediyor. Bağımsız bir düşünür olmakla gurur duyuyorsunuz ve başkalarının iddialarını tatmin edici kanıt olmadan kabul etmiyorsunuz ama kendinizi başkalarına açarken çok açık, çok içten olmayı akıllıca bulmuyorsunuz. Bazı zamanlar dışa dönük, sokulgan ve sosyalsiniz; bazı zamanlarsa içe dönük, sakıngan bir kapalı kutu oluyorsunuz. Bazı çok gerçekdışı arzularınız var."

1. Beni hiç yansıtmıyor
2. Beni pek yansıtmıyor
3. Beni az çok yansıtıyor
4. Beni biraz yansıtıyor
5. Beni tamamen yansıtıyor

Feror’un öğrencilerinin ortalaması ise 4.26’ydı.

Barnum Etkisi hakkındaki diğer yazımız.