Neyse Halin Çıksın Falın: Barnum Etkisi

Çoğumuz Türk kahvemizi içtikten sonra refleks olarak fincanı kapatırız. Fala inanmasak bile karşımızdakinin söyleyeceği birkaç olumlu cümleyi duymayı dört gözle bekleriz. Kimimiz de ne zaman fal baktırsa, söylenenler her zaman doğru çıkar... Peki işler gerçekten böyle midir? Telefonunuzdaki aplikasyon, gerçekten geleceğinizi bilebilir mi?

1948 yılında Psikolog Bertram R. Forer bir deney yapmak istedi. Bu deneyde Forer, o güne ait astrolojik yorumları içeren cümleleri aynen kopyaladı ve öğrencilerine bu cümlelerin "kendilerine özgü" "eşsiz" bir kişilik analizi olduğunu söyledi. Oysaki tüm öğrencilere aynı cümleler verilmişti. 

"Başlarda soğuk biri gibi gözükseniz de karşınızdakine ısındığınızda çok konuşkan ve sıcakkanlı birine dönüşüyorsunuz.", "Bazı zamanlar dışadönük ve sosyalsiniz; bazı zamanlarsa içedönük bir kapalı kutu oluyorsunuz.", "Kişiliğinizin bazı zayıf yönleri var ama genelde olumlu yönleriniz sayesinde bunları kolaylıkla telafi etmeyi başarıyorsunuz.", "Gerçekten dostum diyebileceğiniz ve her şeyinizi çekinmeden anlatabileceğiniz insan sayısı 2-3 taneyi geçmez."  gibi cümleler öğrencilere dağıtıldı. Sonrasında öğrencilerden bu cümleleri, kendilerine ne kadar uyumlu olduklarına göre oylamaları istendi. Öğrenciler kendilerine özel sandıkları bu cümleleri 0-5 arasında oyladılar ve sürpriz ! Öğrencilerin ortalama puanı 4,26'ydı. Yani öğrencilere göre, günlük bir astroloji yorumu olarak yazılan bü cümleler kendilerine fazlasıyla uygundu...

Cümleler tıpkı kişiye özel yazılmış gibiydi. Ama, aslında tüm cümleler o kadar geneldi ki cümleler arasında her insana uyan ifadeler vardı. İşte Forer'ın da kast ettiği tam olarak buydu. "İnsanların  herkes için geçerli olabilecek kadar belirsiz ve genel ifadeleri yalnızca kendilerine özgü görmeleri" anlamına gelen "forer etkisi" böylece literatüre girmiş oldu.

Şimdi uygulamadan size gelen son fal yorumunu, size geldiğini söylemden arkadaşınıza okuyun. Bakalım o da "İnanamıyorum gerçekten beni anlatıyor!" diyecek mi :)