Adem'in İlk Karısı: Lilith Efsanesi

Son günlerde büyük ses getiren '9 Kere Leyla ' filminden sonra akıllarda tek bir soru oluştu. Kim bu Lilith?

Sizler için bu yazımızda feminizmin ikonlarından biri olan Lilith'i inceledik.

Lilith, Musevilik ve Hristiyanlık apokrif inançlarına göre Âdem'in ilk eşidir. Efsaneye göre; ilk insan Adem ile aynı anda aynı topraktan yaratılan Lilith, ilk kadın ve ilk feminist olarak anılmaktadır.

Tevrat'ta açıkça yer almamasına rağmen; Talmud'un Yaratılış bölümünün 1.Bab'ında Âdem ile beraber bir dişi yaratıldığından, 2. Bab'ında ise Âdem'in kaburga kemiğinden bir dişi yaratıldığından bahsedilmektedir. Birinci Bab'da söz edilen kadının Adem'in ilk karısı olan Lilith olduğuna, ikinci Bab'da sözü geçen kadının ise Havva olduğu inanılmaktadır. İbrani Mitolojosi'ne göre upuzun güneş kızılı gür saçları, kehribar rengi gözleri, bembeyaz ten rengi ile zarif bir bedene sahip olan Lilith baştan çıkarıcı bir kadın olarak sembolize edilmektedir. Efsanede yer alan bilgilere göre, Adem ve Lilith eşitlik konusunda zıt görüşlere sahiplerdir. Lilith, Âdem ile aynı zamanda ve aynı anda yaratıldığından dolayı Âdem'in kendisine eşit olduğu görüşündedir. Adem ise her konuda kendini Lilith'den üstün görmekte ve ona baskı yapmaktadır.

Tanrının bir lütfu olarak cennet bahçesinde birlikte yaşamayan Lilith ve Adem, bu birliktelikten mutlu değildir. Aralarında sürekli anlaşmazlıklar çıkar. Anlaşmazlıklarının temel sebebiyse Adem'in üstünlük tutkusudur. Sürekli olarak kendisine hükmetmeye çalışan Adem'e daha fazla dayanamayacağını anlayan Lilith, birlikte yaşamalarının imkansız hale geldiğini düşünür ve cennetten kaçar. Cennetten çıkmanın tek yolu olan Tanrı'nın söylenmemesi gereken adını anar ve  cennetten uçarak uzaklaşır.Yeryüzünde Kızıl Deniz yakınlarındaki bir mağaraya sığınır. Bu kaçıştan sonra Lilith'in yeri artık dışlanmışlar arasındadır.

Büyük kaçıştan sonra şeytanın ta kendisi olarak bilinen Samael  ile birlikte olan Lilith'in bu birlikteliğinden günde yaklaşık 100 cin çocuğu olur. Bugün dünyada var olduğuna inanılan cinlerin  Lilith'in çocukları olduğuna inanılmaktadır. İnanışa göre dünyada kötülüklerin bu kadar çok olmasının nedeni Lilith'in doğurduğu bu çocuklardır. Bu arada Adem ise yalnızlıktan Tanrı'ya Lilith'i geri getirmesi için yalvarmaya başlar.Bunun için Tanrı Lilith'e Senoy, Sansenoy ve Samengelof  isimli üç meleği gönderir. Melekler geri getirmek için Lilith'i bulurlar ve "Evine dön" çağrısı yaparlar. Lilith bu çağrıyı geri çevirir ve bir daha geri dönemeyeceğini söyler. Melekler, Lilith’e eğer geri dönmezse her gün bir çocuğunu öldüreceklerini söylerler ve geri dönmediği, tanrıya ve Adem’e itaat etmediği her bir gün için bir çocuğunu öldürürler. Lilith bu durumdan çok acı çeker. Bu arada, Lilith'in bir daha dönmeyeceğinden emin olan Tanrı ise bir gece Adem uyurken onun kaburga kemiğinden Havva'yı yaratır. Havva, Lilith'e o kadar benzer ki Adem Lilith'in pişman olup geri döndüğünü düşünür. Tüm bu yaşananlardan canı yanan Lilith, Adem'in Havva'ya olan bağlılığını kabul etmez ve bir intikam yolu olarak Adem ile Havva’nın soyundan gelen çocukları öldürmeye karar verir. Rivayete göre, erkekleri doğduktan 8 gün, kızları ise 20 gün sonra öldürmeye çalışır. 

Bazı inanışlarda bilindiği üzere Havva, Şeytan tarafından kandırılarak "yasak meyveyi" yediği için Adem ile Cennet'ten kovulup yeryüzüne gönderilir. Böylelikle ölümlü olurlar. Efsaneye göre bu durumun sorumlusu Lilith'tir. Adem ile Havva’nın soyundan gelen çocukları öldürmeye yemin eden Lilith, onların yeryüzüne gelmesini istemektedir. Bu yüzden şeytan sevgilisinin kılığına girip  Havva'yı kandırır ve  yasak meyveyi yemesini sağlar. Böylelikle cennetten kovulan Adem ve Havva'nın çocuklarına daha kolay ulaşır ve onları öldürür. Kendisiyse Adem ile Havva'nın sınırlı hayat ile lanetlenip cennetten kovulmadan önce, cenneti terk ettiğinden ölümsüzdür.

Lilith’in gizemli bir varlık olması onu birçok efsaneye ve mitolojiye malzeme yapmıştır. Lilith ilk olarak, Gılgamış Destanı’nda gecelere ve yeraltının karanlıklarına hükmeden kötü bir dişi karakter olarak karşımıza çıkar. Sümer, Babil ve Pers mitolojilerinde ise Lilith; vampir kadın, baykuş ve yılan olarak tasvir edilir.

Günümüzde de bazı Musevi geleneklerinde Lilith efsanesinin yansımaları görülmektedir. Lohusa kadın akşamları evde yalnız bırakılmaması ve  akşamları çamaşır ipinde çocuk bezi bırakmaması buna birer örnektir. Anadoluda'da Lilith'den korunmak adına bazı benzer durumlar gözlemlenmektedir. Lohusa anne ve bebeğinin 40 gün boyunca yalnız bırakılmaması, lohusanın başucuna bıçak ya da makas konulması , yeni doğum yapmış annenin başına kırmızı kurdele bağlanması da bizim kültürümüzden birer örnektir.

Özgün İçerik