Yetenek Dediğin Nedir Ki?

Yetenek Dediğin Nedir Ki?

Hepimizin ulaşmak istediği konumlar vardır. Ceo olmak, golf şampiyonu olmak, bir müzik dehası olmak ya da bir satranç ustası... Bunlarla birlikte yaptığımız işte üstün performans göstermek ve alanımızın en iyilerinden olmak...



Peki nelere ihtiyacımız var bu hedeflere ulaşmak için? Doğuştan gelen bir yeteneğe mi, yoksa ilahi bir güce mi ya da çok paraya mı? Belki de çok zeki ve çok deneyimli olmamız gerektiğini düşünüyorsunuz.
Cevap bunlardan biri ya da birkaçı olarak görünse de aslında öyle değil.

"Doğuştan spesifik yetenekler sorununun ötesine geçtiğimizde, genellikle üstün başarı gösteren kimseleri karakterize ettiğine inandığımız genel beceriler olsa da  bizim düşündüğümüz beceriler değildir. Birçok alanda; (satranç, müzik, iş dünyası, tıp) olağanüstü başarılı kişilerin üstün zekaları ya da güçlü bellekleri olması gerektiğini varsayarız. Bazılarında bu özellikler olmakla birlikte, birçoğunda yoktur. Örneğin, bazı insanlar, IQ'ları ortalamanın altında olduğu halde uluslararası satranç ustası olmuşlardır. Demek ki bu kişileri özel kılan her ne ise; bu, insanüstü genel becerilere bağlı değildir. ''Bu kişilerin büyük bir bölümü, bu açıdan şaşırtıcı derecede vasat insanlardır." diyor Geoff Colvin.

Hepimizi şaşırtacak diğer bulgularla devam edelim. Deneyimli doktorlar, tıp bilgisini ölçen sinavlarla neredeyse her zaman deneyimsiz doktorlardan daha düşük puan alıyorlar ayrıca cerrahlar, cerrahi bir müdahaleden sonra hastanın hastanede ne kadar kalması gerektiğini tahmin etme konusunda stajyer doktorlardan daha başarılı değiller. Başka örneklerle devam edecek olursak son derece deneyimli kişiler; (hisse senedi öneren borsacılar, şartlı salıverilen suçlunun tekrar suç işleyip işlemeyeceğini tahmin etmesi gereken şartlı tahliye memurları, başvuruları değerlendiren üniversite kabul ofisi yetkilileri) işlerinde, son derece az deneyimli olan kişilerden daha iyi değiller.

Yukarıda değindiğimiz üzere üstün başarı için ne doğuştan gelen bir yeteneğe ne çok zeki olmaya ne de çok deneyimli olmaya ihtiyaç var. Peki ihtiyacımız olan ne?

Öyle görünüyor ki, üstün performansı açıklayan faktör; araştırmacıların "amaca yönelik araştırma" adını verdikleri şeydir. Amaca yönelik araştırma birçoğumuzun her gün işte yaptığımız şey değildir kesinlikle; bu da, iş yerinin ya da okulun büyük sırrını -niçin çevremizde yıllarca çok çalışmış; ama asla üstünlüğe ulaşamamış bunca çok insan olduğunu- açıklamaya yönelik bir cevap niteliği taşıyor.



Amaca yönelik araştırmayla ilgili söylenecek çok şey olmakla birlikte, söylenecek birkaç şey anahtar niteliği taşıyor:

• Amaca yönelik araştırma, kapsamlı bir kavramdır ve bu kavramın her şeyi açıkladığını söylemek basite indirgeyici bir yaklaşım olur.


• Amaca yönelik araştırma zordur ama etkilidir.


• Asıl sınır fiziksel olanakların dışında zihinseldir. En güç fiziksel sporlarda bile bu böyledir.

Birçok insan ve kurum amaca yönelik araştırmayı anlamakta ve kullanmakta yetersizdir. Bundan dolayı bu ilkeyi anlayıp uygulayabilen kişiler ve kurumlar için büyük bir fırsat oluşturmaktadır. Bana bu yazıyı yazmamda esin kaynağı olan Geoff Colvin'in "Yetenek Dediğin Nedir Ki?" adlı kitabını hepinize bu ilkeleri anlamak ve uygulamak adına okumanızı tavsiye ediyorum.