Eda Nur Soysal
Ali Püsküllüoğlu, tarafından yazılan Öz Türkçe Sözlük’e bakılarak anlaşılacağı gibi sözcüklerin kavranması ve okura iletilmesini aynı zamanda pekiştirmeyi sağlayan örnek cümlelere yer vermesini başaran usta bir sözlük hazırlayıcısıdır. Ali Püsküllüoğlu, Türk okurlarına Yaşar Kemal sözlüğünü armağan etti. Türkçe sözlük, Büyük Türk sözlüğü, Meydan Laruousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi vb. gibi sözlüklerde bulunmayan dil öğelerini toplamış, derlemiş. Ünlü tanınmış batılı yazarlar için bu tarz çalışmaların olması daha yaygın (bkz: Shakespeare Sözlüğü) olması yanında Yaşar Kemal Sözlüğü bizim Türk edebiyatımızdaki ilk örnek olduğundan büyük bir önem arz ediyor.
Şimdi biraz da sözlüğün asıl oluşmasında konu alan yazarımız Yaşar Kemal’i tanıyalım.
Yaşar Kemal, (1923-2015) Osmaniye ilinin Hemite ilçesinde doğdu, ömrünü burada geçirdi. En çok bilinen ve herkesçe okunması gereken büyük romanı İnce Memed’ te bahsi geçen mekan burasıdır.
Daha küçük yaşta kurban kesimi sırasında bir kaza sonucu bıçağın gözüne saplanmasından dolayı sağ gözü kör oldu. Ardından babası camide namaz kıldığı sırada manevi oğlu Yusuf tarafından öldürülmesiyle Kemal, on iki yaşına kadar kekemeliğe tutuldu. Babasının öldürülmesinin ardından ailesinin maddi imkanları giderek kısıtlanmış ve Yaşar Kemal çeşitli işlerde çalışmak zorunda kaldı. Irgat katipliği, memurluk, öğretmen vekilliği, ırgatlık, traktör sürücülüğü gibi birçok işte çalıştı.[1]
Yaşar Kemal’in hayatına göz atmamız onun eserlerini ve özellikle yapıtlarından elde edilmiş sözlüğünü inceleyebilmemiz adına önemli bir adımdı. Yaşamından görüldüğü üzere Anadolu’nun bağrından gelen bir yazardan Anadolu’yu dinlemekten daha iyisi yoktur ve bölgesel tarihi ve yöresel dili en iyi yansıtabilecek kişidir, kendisi.
Edebiyat eserleriyle bütün insanlığımızı, içimizde yüreğimizde saklı olan birçok gizemi açığa çıkarmaktadır. Yapıtlarındaki duyguları daha iyi kavrayabilmek adına yazarın kullandığı sözcükleri bizler, Yeni Türkçe ile doğmuş olan vatandaşlar olarak bir sözlüğe ihtiyacımız olur.
Sözlükten özenle seçtiğim hayatımızda belki biraz tanıdık olduğumuz belki de kullanımını hayata geçirmek isteyeceğimiz sözcüklere göz atalım.[2]
1.Çıvgın: (ad) Rüzgar dolayısıyla eğik yağan yağmur.
Sarı yağmur çıvgına varmış, eğri, uçuşarak yağıyordu.(Demirciler Çarşısı Cinayeti, 36)
2.Çiçeğe durmak: (deyim) (Bitki) çiçek vermek, çiçeklenmek.
Kavunlar da çiçeğe durmuş, keleklenmişti. (Karıncanın Su İçtiği, 122)
3.Don değiştirmek: (deyim) Renk, biçim, kılık vb. gibi, görünüş değiştirmek.
Bir de baktım ejderha don değiştiriyor. Gözümü ayıramıyorum ondan. Az sonra bir bakıyorum, yeşil bir adam çıkıyor ejderhadan. (Ölmez Otu, 294)
4.Düşmanın karıncaysa da hor bakma: (atasözü) “Düşmanın küçük bile olsa sana zarar verebilir, onu küçümseme, kendini ondan kolla” anlamında söylenir.
Eşkıya olan eşkıya dağın tepesinde böyle ateş yakmaz. Düşmanın karınca da olsa hor bakma. Bu açık açık ölüme gitmek demektir. (İnce Memed 1, 138)
5.Hörtük: ad. Veba; “gavur”, “domuz”, “mendebur” gibi bir sövgü sözcüğü.
Hele koca hörtüğe hele! (Ortadirek, 58)
6.Pırnar: ad. Meşe çalısı, pırnal
Kayaların arasında bulduğu pırnarlara, sivri kayanın tepesindeki bir kenger köküne birer ikişer sığırcık koydu. (Yağmurcuk Kuşu- Kimsecik 1, 202)
7.Vıcırdaşmak: (Kuş) hep birlikte ötmek, ötüşmek, vıcır vıcır ötmek.
Dutta serçeler kaynaşıyorlardı. Bir de vıcırlaşıyorlardı ki, bütün çarşı sesleriyle doluyordu. (İnce Memed1, 79)
**
[2] Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, 2006, Arkadaş Yayınevi’nde 1. Baskı
Özgün İçerik: Bu içerik Öğrenci Kariyeri Yazar ekibinden Eda Nur SOYSAL tarafından oluşturulmuştur.
Şimdi biraz da sözlüğün asıl oluşmasında konu alan yazarımız Yaşar Kemal’i tanıyalım.
Yaşar Kemal, (1923-2015) Osmaniye ilinin Hemite ilçesinde doğdu, ömrünü burada geçirdi. En çok bilinen ve herkesçe okunması gereken büyük romanı İnce Memed’ te bahsi geçen mekan burasıdır.
Daha küçük yaşta kurban kesimi sırasında bir kaza sonucu bıçağın gözüne saplanmasından dolayı sağ gözü kör oldu. Ardından babası camide namaz kıldığı sırada manevi oğlu Yusuf tarafından öldürülmesiyle Kemal, on iki yaşına kadar kekemeliğe tutuldu. Babasının öldürülmesinin ardından ailesinin maddi imkanları giderek kısıtlanmış ve Yaşar Kemal çeşitli işlerde çalışmak zorunda kaldı. Irgat katipliği, memurluk, öğretmen vekilliği, ırgatlık, traktör sürücülüğü gibi birçok işte çalıştı.[1]
Yaşar Kemal’in hayatına göz atmamız onun eserlerini ve özellikle yapıtlarından elde edilmiş sözlüğünü inceleyebilmemiz adına önemli bir adımdı. Yaşamından görüldüğü üzere Anadolu’nun bağrından gelen bir yazardan Anadolu’yu dinlemekten daha iyisi yoktur ve bölgesel tarihi ve yöresel dili en iyi yansıtabilecek kişidir, kendisi.
Edebiyat eserleriyle bütün insanlığımızı, içimizde yüreğimizde saklı olan birçok gizemi açığa çıkarmaktadır. Yapıtlarındaki duyguları daha iyi kavrayabilmek adına yazarın kullandığı sözcükleri bizler, Yeni Türkçe ile doğmuş olan vatandaşlar olarak bir sözlüğe ihtiyacımız olur.
- Sözlük için Yaşar Kemal’in başta İnce Memed, Kuşlar da Gitti, Yılanı Öldürseler olmak üzere 26 yapıtı taranmıştır.
Sözlükten özenle seçtiğim hayatımızda belki biraz tanıdık olduğumuz belki de kullanımını hayata geçirmek isteyeceğimiz sözcüklere göz atalım.[2]
1.Çıvgın: (ad) Rüzgar dolayısıyla eğik yağan yağmur.
Sarı yağmur çıvgına varmış, eğri, uçuşarak yağıyordu.(Demirciler Çarşısı Cinayeti, 36)
2.Çiçeğe durmak: (deyim) (Bitki) çiçek vermek, çiçeklenmek.
Kavunlar da çiçeğe durmuş, keleklenmişti. (Karıncanın Su İçtiği, 122)
3.Don değiştirmek: (deyim) Renk, biçim, kılık vb. gibi, görünüş değiştirmek.
Bir de baktım ejderha don değiştiriyor. Gözümü ayıramıyorum ondan. Az sonra bir bakıyorum, yeşil bir adam çıkıyor ejderhadan. (Ölmez Otu, 294)
4.Düşmanın karıncaysa da hor bakma: (atasözü) “Düşmanın küçük bile olsa sana zarar verebilir, onu küçümseme, kendini ondan kolla” anlamında söylenir.
Eşkıya olan eşkıya dağın tepesinde böyle ateş yakmaz. Düşmanın karınca da olsa hor bakma. Bu açık açık ölüme gitmek demektir. (İnce Memed 1, 138)
5.Hörtük: ad. Veba; “gavur”, “domuz”, “mendebur” gibi bir sövgü sözcüğü.
Hele koca hörtüğe hele! (Ortadirek, 58)
6.Pırnar: ad. Meşe çalısı, pırnal
Kayaların arasında bulduğu pırnarlara, sivri kayanın tepesindeki bir kenger köküne birer ikişer sığırcık koydu. (Yağmurcuk Kuşu- Kimsecik 1, 202)
7.Vıcırdaşmak: (Kuş) hep birlikte ötmek, ötüşmek, vıcır vıcır ötmek.
Dutta serçeler kaynaşıyorlardı. Bir de vıcırlaşıyorlardı ki, bütün çarşı sesleriyle doluyordu. (İnce Memed1, 79)
**
[2] Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, 2006, Arkadaş Yayınevi’nde 1. Baskı
Özgün İçerik: Bu içerik Öğrenci Kariyeri Yazar ekibinden Eda Nur SOYSAL tarafından oluşturulmuştur.
Sıla Tanrıverdi
0 Yorum
Yorum Yap