''Mobbing''e Maruz Bırakılıyor Olabilir Miyiz?

          Mobbing, iş hayatında çalışana uygulanan etik ve ahlak kurallarına ters düşen sistematik-psikolojik baskı ve taciz olarak adlandırılmaktadır.Geçmişe baktığımızda bu kavramın ortaya çıkışı önce hayvanların birbirleriyle olan çatışmaları ve zarar vermelerinin gözlenmesiyle fark edilmiştir.Daha sonra bu kavram çocuklar ve öğrenciler arasında gözlemlenmiş ve bir süre sonra insanlar arasında olan çatışma, baskı durumlarında kullanılmıştır; ancak baktığımızda ''mobbing'' kavram olarak ilk kez Dr.Heinzm Leymann 1984 yılında ''İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık '' raporunda kullanmış ve bilimsel bir özellik kazandırarak psikolojik baskı, şiddet ve yıldırma kavramlarını ifade etmiştir.
Günümüzde stres, psikolojik sıkıntılar ve iş yaşamının beraberinde getirdiği sorunlar , bireylerin özel yaşamında ortaya çıkan problemlerden kaynaklı olarak çalışanların birbirleriyle doğru ve net iletişim kuramaması ilerleyen zamanlarda kişilere yönelik sözlü saldırı, baskı ve hatta şiddet biçimiyle ortaya çıkmaktadır.Bu da kimi zaman psikolojik olarak çalışan kişiyi etkileyerek hem fiziksel hem ruhsal sıkıntılara sürüklüyorken kimi zaman da çalışanın mesleki kariyerinde yükselirken sözünün geçtiği birimlerdeki çalışanlara karşı veya çevresine karşı bu yöntemi uygulamasıdır. Mobbing, uygulama olarak bakıldığında bir veya birkaç çalışan tarafından psikolojik baskı ve şiddete yatkınlık ,takıntı ve aşağılama duygularının baskın hale gelmesiyle baş göstermektedir. Mobbing sadece işveren tarafından değil, çalışan bir insanın başka bir çalışana karşı uygulamasıyla da mümkündür.Her baskı veya çatışma durumu ''mobbing'' olarak adlandırılamaz.  Peki çalışanlar ''mobbing ''i nasıl anlayabilir?

1-Sistematik Bir Şekilde Tekrar Eden Davranışlar

       İşveren çalışana karşı davranışı ve tutumu düzenli , sistematik olarak devamlılığı karşısında mobbing söz konusu olabilir.  Bu tekrar süresi en az 6 ay boyunca devam etmelidir. Örneğin; patronunuzun yapılacak bir iş karşısında size baskı, kötü muamele, hakaret vb. durumlara aylarca maruz bırakması sizi işten soğutma, mutsuzluk ve stres gibi sorunları beraberinde getirerek istifa etme isteği uyandırması bir mobbing adımı olabilir. Mobbingte en temel anlama aşaması süreçtir; çünkü mobbing büyük bir tespit ve yargılamadır. Hukuki anlamda ciddi yaptırımları vardır. Mobbing'i anlamak ,belli bir süreç ve bunu kanıtlayabilecek deliller gerektirir. İş yerinde çalışanların birbirine karşı olan anlık veya kısa bir süreçte birbiriyle olan yanlış iletişimi gibi benzeri durumlarda ''mobbing'' kavramını ortaya atmak doğru değildir.

2-Kasıtlı Davranışlar

Çalışana karşı kötü davranışlarının tekrarlı bir şekilde olması için kasıtlı olarak yapması gerekir. Bir amaçla da bunu desteklemelidir. Örneğin; çalışanın işlerini düzgün veya istenilen bir şekilde yapmadığı düşünülerek işten soğutma ve tazminat ödememek için istifa ettirme çabası ile uygulanabilir. Kasıtlı davranışlara baktığımızda çalışanın kişiliğine yönelik davranışlar sergilenmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bu davranışlar kişinin görmezden gelinmesi, arkadaş grubundan dışlanmasına yönelik hareketler, çalışana iş anlamında fazla yüklenilmesi, iş bilgilerini saklayarak kişinin zor duruma düşürülmesi olarak gösterilebilir.

3- Güven Problemi Yaratma İsteği

İnsanlar çalışmalarında çeşitli başarılar elde etmesi , işlerini olabildiğince doğru ve tertipli yapma isteğindedirler.Bu çevreden iyi tepkilerle sonuçlansa da birtakım insanlar tarafından da sindirilememe, hırs kaynağı olma, kıskançlık durumlarına yol açabilir. İşte yükselme hedefinde olan insanlar birbirlerini rekabet duygusuna kaptırabilir. Rakip gördüğü çalışanları da kötü duruma düşürme isteğine bürünebilir. Bu durum sonucunda hem çalışanların birbirleri arasında güven problemi ortaya çıkabilir hem de bireyin kendine güveni zedelenerek ruhsal ve/veya fiziksel tahribatlar ortaya çıkabilir.

4-Etiğe ve Ahlağa Aykırı Davranışlar

Çalışanların birbirleriyle olan iletişiminin etik ve ahlaki boyutları büyük önem taşımaktadır. Hem işteki başarı ve getirileri için hem de bireyin iş hayatının yaşantısına olumlu etkilemesi için gereklidir. İş yerleri resmi bir kurum ve kuruluş olduğundan dolayı belirli etik ve ahlaki kurallar çerçevesinde çalışanlar birbirleriyle iletişim kurması gerekir. Aksi takdirde kurum ve kuruluşun ismi zarar görür ve güvensizlik ,önyargı gibi bakış açılarına sebebiyet verir. Hukuki anlamda da zarara yol açabilir. Sadece kurum ve kuruluşlar değil bireylerde zarar görebilir. Günümüzde haberlerde okuduğumuz ,gördüğümüz, dinlediğimiz iş yerinde meydana gelen cinsel taciz olayları veyahut iş yerinde arkadaş olan bireylerin günlük iş dışı hayatlarında çeşitli yerlerden rahatsız edici davranışlarda ve konuşmalarda bulunması bu duruma örnek verilebilir.

5- Hem Ruhsal Hem Fiziksel Etkilenme Sürecine Girme

Mobbingin anlamından da belli olduğu üzere insanlar üzerinde kimi zaman psikolojik kimi zaman fiziksel tahribatlar yaratabilir. Bu olay sadece iş yaşantısına değil , yaşamının tümüne yansıyabilir. Bakıldığında stres ve baskı sonucu çıkan hastalıklara yol açabildiği görülebilmektedir. Örneğin; George Orwell'ın ''1984'' adlı kitabında mobbingin siyasi yönetim sistemde uygulanması ve iş hayatlarına yansımalarını görebiliriz. İnsanların iş ve başarı verimini düşürmek, kendi farkındalığını engelleyerek insanlar üzerinde kontrolü sağlamak söz konusudur. İnsanların tüm yaşamına etki eden bu durum psikolojik rahatsızlıklar sonucu ilaçlara bağımlı bir hayata sebep olabilirken aynı zamanda psikolojik baskının getirdiği başka bir nokta öldürücü etkiye sahip olabilir. Örneğin; mobbing sırasında etiğe ve ahlaka aykırı davranışlara bağlı olarak anlık tansiyon yükselmesi, kalp krizi, beyin kanaması vb. etkilerle ölümcül sonuçlar yaratabilmektedir. Ölümcül olmasa bile günümüzde insanların çoğunda görebileceğimiz tansiyon, şeker, gastrit, kalp rahatsızlıkları, kanser, migren vb. hastalıklara yol açabilmektedir.

6-Çözüm Üretme Düşüncelerinin Ortaya Çıkması

İnsanları yıpratan ve iş hayatlarından uzaklaştırmaya sebep olabilen mobbing , çeşitli etkileriyle insanları bir çözüme ulaşma çabasına itmektedir. Bu durum insanları iş değiştirme, istifa etme , hukuki yollara başvurma hatta intiharı bile çözüm olarak düşünme yolunun önünü açabilmektedir. İstifa ettirme , işten uzaklaştırma veya soğutma, mobbingi uygulayan kişi tarafından bir amaç olabilmektedir; ama  mobbinge maruz bırakılan kişi kendi sağlığı açısından bu amacı dikkate almayarak iş değiştirme veyahut iş hayatına tamamen sonlandırmayı çözüm olarak görebilir.
Hukuki açıdan bakacak olursak , mobbing ciddi bir yargıdır ve bunu kanıtlamak gerekmektedir. Mobbingi kanıtlamak kolay değildir.Bunun için geçen süreci ele alarak her gün için not tutma gibi yazılı yöntemler yeterli nitelikte olmayabilir; çünkü bunun psikolojik bir sorun ya da kurum veya kuruluşa karşı zarar verilme isteğiyle yapılan kuruntu olduğu öne sürülebilir; fakat bu birazda ülkelerin çalışma şart ve hukuklarına bağlıdır.Örneğin; Alman çalışma sistemine göre kurum ve kuruluşlar çalışanların her gün günlük gibi not tutmasını ve bunların hukuksal geçerliliği olan iş hayatına yönelik deliller olarak belirtmektedir; fakat doktor raporları her ülke şartlarında hukuksal boyuta indirgenerek kesin kanıt niteliği taşımaktadır.İfade edilen mobbing suçlaması karşısında doktor raporları kesin kanıt niteliği taşımakla beraber çalışanlar arasındaki mail, mesaj, kayıtlı telefon konuşmaları da incelenerek kanıt niteliği taşımaktadır.
Kısaca mobbing, iş hayatında uygulanan sistematik bir psikolojik baskı ve tacizdir.Hukuksal anlamda önemli bir yer taşıyan mobbingin yeni yeni gündeme geliyor olması sebebiyle insanların bilmesi gereken ciddi bir konudur.Dolayısıyla mobbingin neden ,nasıl ve ne olduğu, ne etkiler yarattığının hukuksal boyutları bulunmaktadır. Mobbinge maruz bırakılmaya göz yummamamalı ve sesinizi duyurmalısınız.Eğer mobbing olduğunuzu düşünüyorsanız harekete geçmelisiniz.İş hayatınız, hayatınızın önemli bir bölümünü kapsadığı için iş dışı yaşamınızı da etkiler.Herkes iyi bir hayatı hak eder ve dolayısıyla herkes iyi bir iş hayatını da hak eder.

Özel İçerik: Pınar Altunordu