Öğrenci Kariyeri
Beni duyabiliyor musunuz? Yazımı görebiliyor musunuz? Nasıl? Binlerce kilometre ötede olabilirim ve buna rağmen bir cihazı açıyorsunuz ve düşüncelerim anında size ulaşıyor. Bu nasıl mümkün oluyor? Atalarımıza bu bir tür sihir gibi görünürdü. Onlar için iletişim ancak en süratli at ya da yelkenli kadar hızlıydı. Bizim mesajlarımız görünmez olarak ışık hızında seyahat ediyor. Bu kadar efsanevi güçleri nasıl kazandık? Bu kendisinden hiçbir şey beklenmeyen fakir bir çocuğun zihninde başladı.
Fakat Micheal Faraday hiç yaşamamış olsaydı hala atalarımızın 17. yy'da yaşadığı gibi yaşıyor olabilirdik. Emirlerimizi bekleyen görünmez hizmetkar ordularının farkında olmadan. Bu, elektronların bizim emirlerimizi yerine getirdiğini nasıl öğrendiğimizin hikayesidir. 1791'de Londra'nın varoşlarındaki sefil bir evde bir çocuk doğdu. Faraday ailesinin kökten Hristiyan inancını içten benimsemişti. Bu onun için her zaman dirayet, rahatlık ve tevazu kaynağı olmuştu. 13 yaşında bir ciltçide çalışmaya gönderildi. Gündüzleri kitapları ciltledi. Geceleri ise onları okudu. Hayat boyu süren elektrik hayranlığı işte böyle başladı. Ciltçide yıllarca çalıştıktan sonra artık 21 yaşına gelen Faraday daha geniş bir dünyaya açılmak istedi. Büyük değişimi ise, bir müşterinin ona yeni türemiş sansasyonel bir gösterinin biletini vermesiyle geldi.
Humpry Davy gününün önde gelen bilimcilerinden kalsiyum ve sodyum gibi elementlerin kâşifi olmakla beraber aynı zamanda müthiş bir şovmendi. Faraday alkışlamak yerine notlar almakla meşguldü. Çırak olarak öğrenmiş olduğu yetilerini kullanarak da onları bu kitapta ciltledi. Belki böylesi bir hediye, bu büyük adamın gözüne girmesini kolaylaştırabilir. Belki bu jest, kendisinin daha büyük bir evrene taşınmasının yolu olurdu. Faraday kendisini Davy için vazgeçilmez kıldı. Kraliyet Enstitüsü de Faraday'ın ömürlük evi haline gelmişti. Gündüzleri laboratuvarda Davy'ye yardım ediyor, gün sonunda da yukarıya sevgili eşi Sarah'nın kendisini beklediği küçük daireye çıkıyordu. Yaptığı çalışmalarında sanki elektrik akımı kablonun bir tür mıknatıs gibi davranmasına sebep oldu. Elektriğin manyetizmayla bir ilgisi olması gerektiğini düşündü. O zamana kadar elektrik, eğlenceli ve yeni bir oyuncaktan fazlası değildi. Bir ışığı anlık olarak yakabiliyor veya bir pusula iğnesini kısa süre için döndürebiliyordu ama pratikte hiçbir uygulaması yoktu. Faraday derhal deneyi tasarlamaya girişerek fazla zamanının her anını bu soruna ayırdı. Başarılı olması halinde, sonsuz büyüklükte, görünmez ve henüz keşfedilmemiş bir elektronlar ordusunu insanlığın ellerine bırakabilecekti. Bir devrim nasıl başlar ki? Kimi zaman, çok sürmez. Bir parça metal, bir kâse cıva, bir parça da mantar tıpa. Bu, elektrik akımını sürekli bir mekanik devinime dönüştüren ilk motordu.
Hayli zayıf görünüyor, değil mi? Ama dönen bu çubuk uygarlığımız üzerindeki etkilerinin büyüklüğü göz önüne alındığında ateşlenen tüm silahları ve patlayan tüm bombaları gölgede bırakan bir devrimin başlangıcıydı. Michael Faraday'ın laboratuvarındaki o sevinç dolu anda filizlenen tüm o iş kollarını, endüstrileri, teknolojileri ve yaşam biçimlerimizi hayal etmeye çalışın. Faraday'in icadının haberleri hızla yayıldı ve Davy'nin asistanı birdenbire Londra'nın gözbebeği oldu. Davy bunu pek hoş karşılamadı. Ne de olsa o, tüm o elementleri keşfetmişti. İnsanlar artık onun en büyük keşfinin Michael Faraday olduğunu söylüyordu. Davy, Faraday'in yakın zamanlarda bir daha sivrilmemesini garantilemek istiyordu. İngiliz optik camlarını geliştirmeye yönelik çabalarımızı üstlenmesini istedi. Faraday, hiçbir başarı gösteremeden dört yıl çabaladı. Ne kadar çabalarsa çabalasın Faraday, Joseph Fraunhofer'ın yıllar önce keşfettiği şeyi çözemiyordu. Faraday'in kavrayamadığı şey, teleskoplar için kusursuz optik camların yapımının bir bilim olduğu kadar bir zanaat de olduğuydu ve Bavyera'daki ustalar da sırlarını kilitli kapılar ardında tutuyordu. Faraday onların sırlarını hiçbir zaman öğrenemedi. Başarısızlığının bir anısı olarak bir cam kalıbı sakladı. Bu, yıllar sonra hayatının seyrini değiştirecekti. Faraday, dünyayı ve insanların yaşamlarını değiştirmeye devam ediyordu.
Fakat sonra bu emsalsiz deha, ansızın bir hastalığa yakalanır. Faraday 49'undayken, şiddetli hafıza kaybı ve depresyonla mücadele etmeye başladı. Çalışması durma noktasına geldi. Hiçbir zaman tam anlamıyla iyileşemediyse de hâlâ önünde onu bekleyen büyük başarılar vardı. Faraday elektriksel ve manyetik deneylere kendini o kadar kaptırmıştı ki mıknatısın etrafında görünmez kuvvet alanı olan bir boşluk tahayyül etti. Mıknatıs, sadece gördüğünüz bir mıknatıslanmış demir çubuktan oluşmaz. Aynı zamanda çubuğun etrafındaki boşlukta, görünmez bir şeydi. Buna 'alan' adını vermişti. Manyetik alan. Faraday doğanın birliğine inanıyordu. Elektrik ve manyetizma arasındaki bağlantıları gösterirken bu iki kuvvetin, üçüncü kuvvetle (ışık) bağlı olup olmadığını merak etti. Bu üç görünmez olgu arasındaki bağlantıyı gösterebilirse doğanın en büyük sırlarından biri aydınlanacaktı. Bir deney tasarladı. Faraday ışığın dalgalar hâlinde seyahat ettiğini biliyordu. Işık dalgaları tüm yönlerde rastlantısal olarak titreşir. Tek bir ışık dalgasını hapsetmenin bir yolu var. Buna kutuplaşma denir. Işık, ayna gibi yansıtıcı bir yüzeyden sekerken kutuplaşır. Faraday, tek bir ışık ışınının görünmez manyetik alan tarafından yönlendirilip yönlendirilemeyeceğini görmek istedi. Mercekte, ışığa bahçe çiti gibi davranan bir kristal bulunuyordu. Işık onun arasından mıknatıs tarafından hareket ettiriliyormuşçasına geçiyordu. Aynanın önüne bir gaz lambası yerleştirdi. Böylece yalnızca mercekten bakarak yansımasının bu çitten geçip geçemeyeceğini görecekti. Eğer anlamakta zorlanıyorsanız kendinizi kötü hissetmeyin. Bilimciler bu fenomeni devamındaki 100 yıl daha açıklayamadılar.
Faraday manyetizmanın havada ilerleyen ışık üzerinde etkisi olmadığını biliyordu. Peki ya diğer maddeler içinde ilerlerken ne oluyordu? Mıknatısın ışığı etkilemesi için nasıl bir malzeme kullanmalıydı? Yüzlerce farklı şeffaf kimyasal ve nesne denedi fakat mercekten hiçbir şey göremedi. Işık mıknatısla kırılamıyordu. Kalsit, sodyum karbonat ve kalsiyum sülfat kristalleri denedi fakat hiçbir şey göremedi. Asitler denedi. Sülfürik asit, hidroklorik asit, karbonik asit. Gazlar denedi. (Oksijen, azot, hidrojen) fakat başarıya ulaşamadı. Bu maddelere yönlendirilen manyetik alan lambadan görüntüye gelen ışığı kıramıyordu. Ümitsizlik içinde, cam tuğlayı denemeye kadar verdi.(Davy'nin esaretinde geçen yılların yadigarını) Bu işe yaradı. Mıknatısın kuvveti ışığı kırdı ve onu kristalin içinden geçirebildi. Peki bunda büyütülecek ne vardı? Faraday etrafımızı çevreleyen fiziksel gerçekliğin varlığını kanıtlamıştı ve bunu daha önce tespit edebilen kimse olmamıştı. Bu, evreni bir teleskobun içinden görmek gibi, çığır açan bir yenilikti.
Elektromanyetik kuvvetin ışığı etkileyebildiğini göstererek Faraday doğanın daha derin bir birliğini keşfetti. Einstein'a ve ondan sonra gelen tüm fizikçilere bir kapı araladı ve onlara evrendeki temel kuvvetlerin etkileşiminin işaretini gösterdi. Dehasının zirvesine ulaşmış olsa da depresyon ve en basit düşünceleri bile aklında tutamayacağı güvensizliğiyle boğulmuştu. Genç bir adamken, Faraday dünyadaki en katı sınıf ayrımlarından birinin hüküm sürdüğü bir toplumda, kendini sefaletten kurtardı ve zamanının en meşhur bilimcilerinden biri haline geldi. 40 yaşına geldiğinde elektrik motorunu, transformatörü, dinamoyu yani evler, çiftlikler ve fabrikaların her şeyini değiştiren makineleri icat etti. Bu büyük fizikçinin onlarca yıllık verimli döneminden sonra, 60 yaşında ise hafıza kaybı ve melankoliden mustarip halde korkusuzca bu gizemli görünmez kuvvetlerin derinlerine daldı. Dünya Michael Faraday'in zamanının geçtiğini düşünüyordu. Oysa ki o, depresyonuna rağmen tutkulu merakını korudu.
Fakat Micheal Faraday hiç yaşamamış olsaydı hala atalarımızın 17. yy'da yaşadığı gibi yaşıyor olabilirdik. Emirlerimizi bekleyen görünmez hizmetkar ordularının farkında olmadan. Bu, elektronların bizim emirlerimizi yerine getirdiğini nasıl öğrendiğimizin hikayesidir. 1791'de Londra'nın varoşlarındaki sefil bir evde bir çocuk doğdu. Faraday ailesinin kökten Hristiyan inancını içten benimsemişti. Bu onun için her zaman dirayet, rahatlık ve tevazu kaynağı olmuştu. 13 yaşında bir ciltçide çalışmaya gönderildi. Gündüzleri kitapları ciltledi. Geceleri ise onları okudu. Hayat boyu süren elektrik hayranlığı işte böyle başladı. Ciltçide yıllarca çalıştıktan sonra artık 21 yaşına gelen Faraday daha geniş bir dünyaya açılmak istedi. Büyük değişimi ise, bir müşterinin ona yeni türemiş sansasyonel bir gösterinin biletini vermesiyle geldi.
Humpry Davy gününün önde gelen bilimcilerinden kalsiyum ve sodyum gibi elementlerin kâşifi olmakla beraber aynı zamanda müthiş bir şovmendi. Faraday alkışlamak yerine notlar almakla meşguldü. Çırak olarak öğrenmiş olduğu yetilerini kullanarak da onları bu kitapta ciltledi. Belki böylesi bir hediye, bu büyük adamın gözüne girmesini kolaylaştırabilir. Belki bu jest, kendisinin daha büyük bir evrene taşınmasının yolu olurdu. Faraday kendisini Davy için vazgeçilmez kıldı. Kraliyet Enstitüsü de Faraday'ın ömürlük evi haline gelmişti. Gündüzleri laboratuvarda Davy'ye yardım ediyor, gün sonunda da yukarıya sevgili eşi Sarah'nın kendisini beklediği küçük daireye çıkıyordu. Yaptığı çalışmalarında sanki elektrik akımı kablonun bir tür mıknatıs gibi davranmasına sebep oldu. Elektriğin manyetizmayla bir ilgisi olması gerektiğini düşündü. O zamana kadar elektrik, eğlenceli ve yeni bir oyuncaktan fazlası değildi. Bir ışığı anlık olarak yakabiliyor veya bir pusula iğnesini kısa süre için döndürebiliyordu ama pratikte hiçbir uygulaması yoktu. Faraday derhal deneyi tasarlamaya girişerek fazla zamanının her anını bu soruna ayırdı. Başarılı olması halinde, sonsuz büyüklükte, görünmez ve henüz keşfedilmemiş bir elektronlar ordusunu insanlığın ellerine bırakabilecekti. Bir devrim nasıl başlar ki? Kimi zaman, çok sürmez. Bir parça metal, bir kâse cıva, bir parça da mantar tıpa. Bu, elektrik akımını sürekli bir mekanik devinime dönüştüren ilk motordu.
Hayli zayıf görünüyor, değil mi? Ama dönen bu çubuk uygarlığımız üzerindeki etkilerinin büyüklüğü göz önüne alındığında ateşlenen tüm silahları ve patlayan tüm bombaları gölgede bırakan bir devrimin başlangıcıydı. Michael Faraday'ın laboratuvarındaki o sevinç dolu anda filizlenen tüm o iş kollarını, endüstrileri, teknolojileri ve yaşam biçimlerimizi hayal etmeye çalışın. Faraday'in icadının haberleri hızla yayıldı ve Davy'nin asistanı birdenbire Londra'nın gözbebeği oldu. Davy bunu pek hoş karşılamadı. Ne de olsa o, tüm o elementleri keşfetmişti. İnsanlar artık onun en büyük keşfinin Michael Faraday olduğunu söylüyordu. Davy, Faraday'in yakın zamanlarda bir daha sivrilmemesini garantilemek istiyordu. İngiliz optik camlarını geliştirmeye yönelik çabalarımızı üstlenmesini istedi. Faraday, hiçbir başarı gösteremeden dört yıl çabaladı. Ne kadar çabalarsa çabalasın Faraday, Joseph Fraunhofer'ın yıllar önce keşfettiği şeyi çözemiyordu. Faraday'in kavrayamadığı şey, teleskoplar için kusursuz optik camların yapımının bir bilim olduğu kadar bir zanaat de olduğuydu ve Bavyera'daki ustalar da sırlarını kilitli kapılar ardında tutuyordu. Faraday onların sırlarını hiçbir zaman öğrenemedi. Başarısızlığının bir anısı olarak bir cam kalıbı sakladı. Bu, yıllar sonra hayatının seyrini değiştirecekti. Faraday, dünyayı ve insanların yaşamlarını değiştirmeye devam ediyordu.
Fakat sonra bu emsalsiz deha, ansızın bir hastalığa yakalanır. Faraday 49'undayken, şiddetli hafıza kaybı ve depresyonla mücadele etmeye başladı. Çalışması durma noktasına geldi. Hiçbir zaman tam anlamıyla iyileşemediyse de hâlâ önünde onu bekleyen büyük başarılar vardı. Faraday elektriksel ve manyetik deneylere kendini o kadar kaptırmıştı ki mıknatısın etrafında görünmez kuvvet alanı olan bir boşluk tahayyül etti. Mıknatıs, sadece gördüğünüz bir mıknatıslanmış demir çubuktan oluşmaz. Aynı zamanda çubuğun etrafındaki boşlukta, görünmez bir şeydi. Buna 'alan' adını vermişti. Manyetik alan. Faraday doğanın birliğine inanıyordu. Elektrik ve manyetizma arasındaki bağlantıları gösterirken bu iki kuvvetin, üçüncü kuvvetle (ışık) bağlı olup olmadığını merak etti. Bu üç görünmez olgu arasındaki bağlantıyı gösterebilirse doğanın en büyük sırlarından biri aydınlanacaktı. Bir deney tasarladı. Faraday ışığın dalgalar hâlinde seyahat ettiğini biliyordu. Işık dalgaları tüm yönlerde rastlantısal olarak titreşir. Tek bir ışık dalgasını hapsetmenin bir yolu var. Buna kutuplaşma denir. Işık, ayna gibi yansıtıcı bir yüzeyden sekerken kutuplaşır. Faraday, tek bir ışık ışınının görünmez manyetik alan tarafından yönlendirilip yönlendirilemeyeceğini görmek istedi. Mercekte, ışığa bahçe çiti gibi davranan bir kristal bulunuyordu. Işık onun arasından mıknatıs tarafından hareket ettiriliyormuşçasına geçiyordu. Aynanın önüne bir gaz lambası yerleştirdi. Böylece yalnızca mercekten bakarak yansımasının bu çitten geçip geçemeyeceğini görecekti. Eğer anlamakta zorlanıyorsanız kendinizi kötü hissetmeyin. Bilimciler bu fenomeni devamındaki 100 yıl daha açıklayamadılar.
Faraday manyetizmanın havada ilerleyen ışık üzerinde etkisi olmadığını biliyordu. Peki ya diğer maddeler içinde ilerlerken ne oluyordu? Mıknatısın ışığı etkilemesi için nasıl bir malzeme kullanmalıydı? Yüzlerce farklı şeffaf kimyasal ve nesne denedi fakat mercekten hiçbir şey göremedi. Işık mıknatısla kırılamıyordu. Kalsit, sodyum karbonat ve kalsiyum sülfat kristalleri denedi fakat hiçbir şey göremedi. Asitler denedi. Sülfürik asit, hidroklorik asit, karbonik asit. Gazlar denedi. (Oksijen, azot, hidrojen) fakat başarıya ulaşamadı. Bu maddelere yönlendirilen manyetik alan lambadan görüntüye gelen ışığı kıramıyordu. Ümitsizlik içinde, cam tuğlayı denemeye kadar verdi.(Davy'nin esaretinde geçen yılların yadigarını) Bu işe yaradı. Mıknatısın kuvveti ışığı kırdı ve onu kristalin içinden geçirebildi. Peki bunda büyütülecek ne vardı? Faraday etrafımızı çevreleyen fiziksel gerçekliğin varlığını kanıtlamıştı ve bunu daha önce tespit edebilen kimse olmamıştı. Bu, evreni bir teleskobun içinden görmek gibi, çığır açan bir yenilikti.
Elektromanyetik kuvvetin ışığı etkileyebildiğini göstererek Faraday doğanın daha derin bir birliğini keşfetti. Einstein'a ve ondan sonra gelen tüm fizikçilere bir kapı araladı ve onlara evrendeki temel kuvvetlerin etkileşiminin işaretini gösterdi. Dehasının zirvesine ulaşmış olsa da depresyon ve en basit düşünceleri bile aklında tutamayacağı güvensizliğiyle boğulmuştu. Genç bir adamken, Faraday dünyadaki en katı sınıf ayrımlarından birinin hüküm sürdüğü bir toplumda, kendini sefaletten kurtardı ve zamanının en meşhur bilimcilerinden biri haline geldi. 40 yaşına geldiğinde elektrik motorunu, transformatörü, dinamoyu yani evler, çiftlikler ve fabrikaların her şeyini değiştiren makineleri icat etti. Bu büyük fizikçinin onlarca yıllık verimli döneminden sonra, 60 yaşında ise hafıza kaybı ve melankoliden mustarip halde korkusuzca bu gizemli görünmez kuvvetlerin derinlerine daldı. Dünya Michael Faraday'in zamanının geçtiğini düşünüyordu. Oysa ki o, depresyonuna rağmen tutkulu merakını korudu.
Sıla Tanrıverdi
0 Yorum
Yorum Yap